ކޮވިޑް ޖެހި ތިބެ ސެލޫން ހިދުމަތް ދިން އިރު އެންމެން މާސްކު އަޅައިގެން، ބައްޔެއް ނުފެތުރުނު

ކޮވިޑް-19 ޖެހި، ބަލީގެ އަލާމާތްތައް ވެސް ހުއްޓާ ދެ ސްޓައިލިސްޓަކު 139 މީހަކަށް ހިދުމަތްދިން އިރު ވެސް އެ މީހުންގެ ފަރާތުން އެހެން މީހަކަށް ބަލި ފެތުރު ކަމެއް ފާހަގައެއް ނުކުރެވެ އެވެ. އެމެރިކާގެ މިޒޫރީގެ ސިޓީއެއް ކަމަށްވާ ސްޕްރިންގްފީލްޑްގެ ސެލޫނެއްގައި މަސައްކަތްކުރާ އެ ދެ މީހުން ގިނަ ބަޔަކާ ސީދާ ކޮންޓެކްޓްވި ނަމަވެސް އެއިން މީހެއްގެ ގަޔަށް ކޮރޯނާވައިރަސް އެރި ކަމުގެ ހެއްކެއް ނެތްކަން ބަޔާންކޮށް ދިރާސާއެއް މި ހަފްތާގައި ވަނީ ނެރެފަ އެވެ. އެމެރިކާގެ ސެންޓާސް ފޯ ޑިޒީސް ކޮންޓްރޯލް އެންޑް ޕްރިވެންޝަން (ސީޑީސީ) އިން ޝާއިއުކުރި އެ ދިރާސާގައި ބުނިގޮތުގައި ދެ ސްޓައިލިސްޓުންނާއި އެ މީހުންގެ ކްލަޔަންޓުން ވެސް ތިބީ މާސްކު އަޅައިގެންނެވެ.

ދިރާސާ ލިޔުއްވި މާހިރުން ފާހަގަކުރެއްވި ގޮތުގައި، ގައި ދުރުކަން ނުބެހެއްޓޭ ހާލަތުގައި މާސްކު އެޅުން ސްޕްރިންގްފީލްޑްގައި މަޖުބޫރުކުރުމާއި މާސްކު އެޅުމުގެ ސިޔާސަތެއް އެ ސެލޫނުން ގެންގުޅުމަކީ އެހެން މީހުންގެ ގަޔަށް ވައިރަސް ނާރަން އެހީތެރިވެދިން ސަބަބެއް ކަމަށް ބެލެވެ އެވެ.

"މާސްކު އެޅުމާ ބެހޭ ސިޔާސަތުތައް މިހާރަށް ވުރެ ފުޅާކޮށް ތަންފީޒުކޮށްފި ނަމަ އާބާދީގެ ތެރޭގައި ބަލި ފެތުރުން މަޑުޖެހިގެންދާނެ ކަމަށް ބެލެވޭ،" ދިރާސާވެރިން ލިޔުއްވި އެވެ.

ޑަބްލިޔުއެޗްއޯ އިން ބުނާގޮތުގައި މާސްކު އެޅުމަކީ ކޮވިޑް-19 ފަދަ ބަލިތައް ފެތުރުން ކޮންޓްރޯލްކުރަން އަޅަން ޖެހޭ ފިޔަވަޅުތަކުގެ ތެރެއިން އެއް ފިޔަވަޅެވެ. އެ ޖަމިއްޔާގެ ބަހަކީ މާސްކު އަޅައިގެން އެކަނި ރައްކާތެރިކަން ނުލިބޭނެ ކަމާއި މާސްކު އެޅިޔަސް ގިނަގިނައިން އަތް ދޮވުމާއި ގައި ދުރުކުރުން ކޮންމެހެން ބޭނުންތެރި ކަމެވެ.

އެއްވެސް ކޮންޓެކްޓެއްގެ އަލާމާތެއް ނެތް، ޓެސްޓުކުރި އެންމެން ނެގެޓިވް

ސްޕްރިންގްފީލްޑްގައި މޭ މަހު ކޮވިޑަށް ޕޮޒިޓިވްވި ދެ ސްޓައިލިސްޓުން ވެސް ވަނީ ކޮވިޑްގެ އަލާމާތްތައް ފެނުނުތާ އަށް ވަނަ ދުވަހާ ހަމައަށް ކްލަޔަންޓުންނަށް ހިދުމަތް ދީފަ އެވެ. އެ ދެ ސްޓައިލިސްޓުންނާ ގާތުން ސެލޫންގައި މަސައްކަތްކުރާ އެހެން މީހުން 14 ދުވަސް ވަންދެން ކަރަންޓީނުކޮށް ދުވާލަކު އެއްފަހަރު ހާލު ބެލި އިރު ކޮވިޑް-19ގެ އަލާމާތެއް ނުފެނެ އެވެ. އަދި ކޮންޓެކްޓް ޓްރޭސިންގެ ތެރެއިން ހޯދި 139 ކްލަޔަންޓުންނާއި އެ މީހުންނާ ބައްދަލުވެފައި ތިބި ސެކަންޑްރީ ކޮންޓެކްޓުންގެ ފުށުން ވެސް އަލާމާތެއް ނުފެނެ އެވެ.

ކޮވިޑަށް ޓެސްޓުކުރުމުގެ ފުރުސަތު ހުރިހާ ކްލަޔަންޓުންނަށް ދިން ނަމަވެސް ޓެސްޓުކުރަން ބޭނުންވީ 67 މީހުންނެވެ. އެ އެންމެންގެ ނަތީޖާ ވެސް އައީ ބައްޔަށް ނެގެޓިވް ކަމަށެވެ.

އެއް ސްޓައިލިސްޓް އޭނާގެ ކްލަޔަންޓުންނަށް ހިދުމަތްދިނީ އުއި ފޮތި ދެ ފަށްކޮށްގެން ތައްޔާރުކޮށްފައި ހުރި މާސްކު އަޅައިގެންނެވެ. ދެވަނަ މީހާ އެ ވައްތަރު ފޮތި މާސްކުގެ އިތުރުން ސާޖިކަލް މާސްކު ވެސް ބޭނުންކުރި އެވެ.

ހިދުމަތް ހޯދި މީހުންގެ ތެރެއިން ވެސް ގިނަ މީހުން ބޭނުންކޮށްފައި ވަނީ ފޮތި މާސްކާއި ސާޖިކަލް މާސްކެވެ.

މާސްކު އެޅުމާ ބެހޭ އިރުޝާދުތައް

ރާއްޖޭގެ ހެލްތު ޕްރޮޓެކްޝަން އޭޖެންސީން ނެރެފައިވާ މާސްކު އެޅުމުގެ އުސޫލުގައިވާ ގޮތުން ކޮވިޑް ޖެހިފައިވާ މީހަކު މާސްކު އެޅުމުން އޭނާގެ ފަރާތުން އެހެން މީހުންނަށް ބަލި ފެތުރުން ކުޑަކުރެވެ އެވެ. އަދި ބަލީގެ އަލާމާތްތައް ފެށިފައި ނުވާ މީހުންގެ ފަރާތުން ވެސް ކޮވިޑް ފެތުރުމުގެ ފުރުސަތު އޮތް ކަމަށް ދިރާސާތަކުން ދައްކާކަން ފާހަގަކޮށް އެޗްޕީއޭ އިން ބުނެފައި ވަނީ އެ ހާލަތުގައި ވެސް، މާސްކް އެޅުމުގެ ސަބަބުން، ކެއްސާ ކިނބިހިއަޅާ އިރު އާއި ވާހަކަދައްކާ އިރު އަނގައިން ބޭރުވާ ކުޅު ތިކިތައް ވައިގެ ތެރެއިން އަނެއް މީހާ އަށް ވާސިލްވުން ކުޑަވުމަކީ މި ބަލި މުޖުތަމައު ތެރޭގައި ފެތުރުން ކުޑަކުރުވާނެ ކަމެއް ކަމަށެވެ.

ކޮވިޑް-19 ފެތުރެން ފެށިތާ ކުރީކޮޅު އާއްމުން މާސްކު އަޅާކަށް ސިއްހީ މާހިރުން ލަފައެއް ނުދެ އެވެ. ޑަބްލިޔުއެޗްއޯ އިން ވެސް އޭރު ބުނަމުން ގެންދިޔައީ މާސްކު އަޅައިގެން މި ބަލިން ރައްކާތެރިވާނެ ކަމުގެ ހެއްކެއް ނެތް ކަމަށެވެ. މާސްކު އެޅީމާ، ރައްކާތެރިކަން ލިބުނީ ކަމުގެ ކުށް ހީއެއް ކުރެވޭތީ އާއި ސިއްހީ ހިދުމަތް ދޭ ފަރާތްތަކަށް ކޮންމެހެން ބޭނުންވާ މާސްކު އާއްމުން ބޭނުންކުރަން ފަށައިފި ނަމަ މާސްކު ހުސްވެދާނެތީ އެކަން ކުރާކަށް އެ ޖަމިއްޔާ އިން ކުރިން ލަފައެއް ނުދެ އެވެ.

އެކަމަކު އޭޕްރީލްގައި ޑަބްލިޔުއެޗްއޯގެ ލަފާ ބަދަލުކުރުމަށް ފަހު އިތުރު އިރުޝާދުތަކެއް ވެސް ވަނީ ނެރެފަ އެވެ.

ޑަބްލިޔުއެޗްއޯގެ ފަހުގެ އިރުޝާދުތައް ނެރުމުގެ ކުރިން ޖޫން 1ގައި އެޗްޕީއޭ އިން ނެރުނު ގައިޑްލައިންގައި އޮތީ ބަލީގެ އަލާމާތެއް ނެތް ނުވަތަ ބަލި ޖެހިފައިވާކަން ކަށަވަރު ނުވާ މީހެއް ނުވަތަ ބަލިމީހެއްގެ އެހީތެރިއެއް ނޫން މީހުން ސާޖިކަލް (މެޑިކަލް) މާސްކް ބޭނުންކުރުމަކީ އެދެވިގެންވާ ކަމެއް ނޫން ކަމަށެވެ. އެކަމަކު ޖޫން 5ގައި ޑަބްލިޔުއެޗްއޯ އިން އިރުޝާދުދީފައި ވަނީ އުމުރުން 60 އަހަރުން މަތީގެ މީހުންނާއި ބޮޑެތި ބަލިތަކަށް ފަރުވާ ހޯދާ މީހުން، ގައި ދުރުނުކުރެވޭ ހާލަތްތަކުގައި މެޑިކަލް މާސްކު ބޭނުންކުރުމަށާއި ކޮންމެ މީހަކު ވިޔަސް ކޮވިޑް-19 އަށް ޝައްކުކުރެވޭ އަލާމާތެއް ހުރި ނަމަ އަބަދުވެސް މެޑިކަލް މާސްކު އަޅައިގެން އުޅުމަށެވެ. ހާއްސަ ހާލަތެއް ނެތް އާއްމުންނަށް ޑަބްލިޔުއެޗްއޯގެ އިރުޝާދަކީ ތިން ފަށަލައިގެ ފޮތި މާސްކު ބޭނުންކުރުމެވެ.

މާސްކު އެޅުމުގައި ބަލަންވީ ކަންކަމާއި ފޮތި މާސްކު ތައްޔާރުކުރާނެ ގޮތް ވެސް އެޗްޕީއޭގެ އުސޫލުގައި ތަފްސީލްކޮށް ކިޔައިދީފައި އެބަހުއްޓެވެ.

އެންމެން މާސްކު އެޅުން

މާސްކުން ކޮވިޑަށް ރައްކާތެރިކަން ލިބިދޭ ކަމަށް ނުދެކޭ ސިއްހީ މާހިރުން އަދިވެސް އެބަ ތިއްބެވެ. އަދި އުނދަގުލަކަށް ވާތީ މާސްކު އަޅަން އިންކާރުކުރުމާއި މާސްކު އަޅައިގެން އުޅެން އިރުޝާދު ދީފައި އޮންނަ ގޮތާ ހިލާފަށް އުޅޭ މީހުން އެކި ގައުމުތަކުން ފެނެ އެވެ. މާލޭގައި ދަތްދޮޅީގައި މާސްކު އަޅައިގެން އުޅޭ ގިނައިން ފެންނަ ފަދައިންނެވެ.

އެކަމަކު ސީޑީސީގެ ޑިރެކްޓަރު ރޮބަޓް ރެޑްފީލްޑް މި ހަފްތާގައި ވިދާޅުވިގޮތުގައި އެންމެން މާސްކު އަޅައިގެން އުޅުމާ މެދު ސީރިއަސްވާން ވެއްޖެ އެވެ. އިންޓަވިއުއެއްގައި އޭނާ ވިދާޅުވީ ބޭރު ތެރޭގައި އުޅޭ އިރު އެންމެން މާސްކު އަޅަން ފަށައިފި ނަމަ އެމެރިކާގައި ކޮރޯނާވައިރަސް ފެތުރުން، ހަތަރު ހަފްތާ އާއި އަށް ހަފްތާއާ ދެމެދުގެ މުއްދަތެއްގައި ކޮންޓްރޯލްވާނެ ކަމަށެވެ.

ރެޑްފީލްޑް އާއި އިތުރު މާހިރުންތަކެއް އަންގާރަދުވަހު ލިޔުއްވި މަޒުމޫނެއްގައި ވެސް ވަނީ ކޮވިޑް-19 ފެތުރުން ހުއްޓުވަން އެންމެން މާސްކު އަޅަންވީ ވަގުތު ޖެހިއްޖެ ކަމަށް ވިދާޅުވެފަ އެވެ.

ލަފަޔަށް އަމަލު ނުކުރާތީ ނުވަތަ ނުކޮށްފާނެތީ މާސްކު މަޖުބޫރުކޮށްފައިވާ ގައުމުތައް މަދެއް ނޫނެވެ. އެ ލިސްޓު ދަނީ ދިގު ވެސް ވަމުންނެވެ. ބައެއް ގައުމުތަކުގައި މާސްކު އަޅައިގެން ނޫނީ ގެއިން ބޭރަށް އެއްވެސް ތާކަށް ނުދެވޭ ގޮތަށެވެ. އަނެއް ބައި ގައުމުތަކުގައި ވަކި ތަންތަނަށް ދާއިރު މާސްކު އަޅައިގެން އުޅެން މަޖުބޫރުވާ ގޮތަށެވެ.

ބައިބޯ މާލޭގައި ކޮވިޑް ވަރަށް ބޮޑަށް ފެތުރިފައި އޮއްވައި ލޮކްޑައުންއެއް ގެނެސްގެން ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ކޮންޓްރޯލްވުމުން މިހާރު އޮތީ ކަންކަން ވަރަށް ބޮޑަށް ހުޅުވާލައިފަ އެވެ. ދިން ލުއިތަކާ އެކު ދިވެހިންނަށް ބަލި ޖެހޭ އަދަދާއި ބަލި މީހުންގެ ކޮންޓެކްސްޓް އިތުރުވެގެން ވެސް ދިޔަ އެވެ. އެކަމަކު އާއްމުކޮށް އެންމެން މާސްކު އަޅައިގެން އުޅުން މަޖުބޫރުކުރުމުގެ ވިސްނުމެއް އެޗްޕީއޭގައި އަދި ނެތެވެ.

އެޗްޕީއޭ އިން ބުނެފައި ވަނީ ހުރިހާ ތާކު މާސްކު މަޖުބޫރު ކުރިޔަސް މައްސަލަ ހައްލު ނުވެދާނެ ކަމަށާއި ގަވާއިދާ ހިލާފުވާ މީހުން ހުރިހާ ވަގުތެއްގައި ހޯދައި އެންމެން މާސްކް އަޅާތޯ ބެލޭނެ އިންތިޒާމެއް ހަމަޖެއްސުމަކީ އެހާ ފަސޭހަ ކަމެއް ނޫން ކަމަށެވެ. އެހެންވެ އެޗްޕީއޭގެ ނަސޭހަތަކީ މާސްކު އެޅުމަކީ ފަރުދީ ޒިންމާއެއްގެ ގޮތުގައި ދެކިގެން އެކަން ކުރުމެވެ. އަދި އެ ތަނުން ބުނެފައި ވަނީ މަގުމަތީގައި އުޅޭ އިރު އަބަދު މާސްކު އެޅުމަށް ވުރެ މުހިއްމުކަން ބޮޑީ ބައްޔަށް ހުށަހެޅުމުގެ ނުރައްކާ ބޮޑުވާ ހާލަތްތަކުގައި މާސްކު އަޅައިގެން އުޅުން ކަމަށެވެ. އެއީ މިސާލަކަށް ބަންދުކޮށް ހުންނަ ތަންތަނަށް ވަންނަ އިރު، ނުވަތަ ގައި ދުރުކުރެވެން ނެތް ހާލަތްތަކެވެ.

އެކަމަކު މިހާރު ވެސް ބައެއް ތަންތަނުގައި މާސްކު އެޅުން މަޖުބޫރެވެ. މިސާލަކަށް، މާސްކު ނާޅާ ހުރި މީހަކު ފިހާރަތަކަށް ވެއްދުން މަނަ އެވެ. ސެލޫންތަކަށް ދާ މީހުން ވެސް މާސްކު އަޅަން ޖެހެ އެވެ. ސެލޫންތަކުގެ މުވައްޒަފުން ވެސް ތިބެން ޖެހެނީ ކަސްޓަމަރުންނަށް ހިދުމަތް ދޭ އިރު މާސްކު އަޅައިގެން އަދި ގާތުން ހިދުމަތް ދޭ އިރު މޫނުމަތީގައި ޝީލްޑު ވެސް އަޅައިގެންނެވެ.