ފުރަތަމަ އެންމެން ވެސް ހީކުރީ އެއީ ހަމަ އާދައިގެ ރޯގާއެއް ކަމަށެވެ. ހުމާ އެކު އަރިދަފުސް ރޯގާ މާ ބޮޑަށް ފެތުރެން ފެށީ އެވެ. އެކަމަކު މާ ގިނަ ދުވަހެއް ނުވެ، އެނގުނީ އެއީ ސްވައިން ފްލޫ ކަމެވެ. އޭގެ މާ ބޮޑު މައުލޫމާތެއް ނޭނގި ހުއްޓައި، ގިނަ ބަޔަކު އެ ރޯގާއަށް ޕޮޒިޓިވް ވި އެވެ. މީގެ ދެ އަހަރު ކުރިން ކުރިމަތިވި އެ ބަލިމަޑުކަމުން ސަލާމަތްވި އިރު ވަނީ ހަ މީހުން މަރުވެފަ އެވެ.
އަނެއްކާ މިވަނީ މި ފަދަ ބަލިމަޑުކަމެއް ފެތުރިދާނެކަމަށް ތައްޔާރުވާން ވެފަ އެވެ. ސްވައިން ފްލޫގެ ބަދަލުގައި އިންފްލުއެންޒާ ރޯގާ ފެތުރި ދާނެ ކަމުގެ ބިރު ހީވެފައިވާއިރު މަދިރީގެ ސަބަބުން ޖެހޭ ޑެންގީ އާއި ޗިކަންގުންޔާ ވެސް ދަނީ ބާރަށް ފެތުރެމުންނެވެ. އެހެންވެ، މިކަމަށް ސަމާލުވެ، ރައްކާތެރިކަމުގެ ފިޔަވަޅު އެޅުމަށް ކަމާ ބެހޭ އިދާރާތަކުން އަންނަނީ އިލްތިމާސް ކުރަމުންނެވެ.
އިންފްލުއެންޒާ، އާދައިގެ ރޯގާއެއް ނޫން
އާދައިގެ ހުމުގެ ރޯގާއެއްގެ ގޮތުގައި ފުރަތަމަ ގަބޫލުކުރެވުނު ނަމަވެސް ވަކި ހިސާބަކުން އިންފްލުއެންޒާ ވެސް ގޯސްވެ އެވެ. ރޯގާގެ ނުރައްކާތެރި ބާވަތެއް ކަމަށްވާ އިންފްލުއެންޒާ އޭ އަށް މިދިޔަ އަހަރު ވެސް ގިނަ ބަޔަކު ޕޮޒިޓިވް ވިއިރު އޭގެ ތެރެއިން އެކަކު މަރު ވެސް ވި އެވެ.
މީގެ ދެ އަހަރު ކުރިން، 2017 ގައި އިންފްލްއެންޒާގެ އައުޓްބްރޭކެއް ކުރިމަތިވި އިރު ގިނަ ބަޔަކަށް އެ ރޯގާއާ ގުޅޭ މާ ބޮޑު މައުލޫމާތެއް ނޭނގެ އެވެ. ކަމާ ގުޅޭ އިދާރާތަކުގެ އިތުރުން އާއްމުން ވެސް ގަބޫލުކޮށްގެން ތިބީ ހަމަ އާދައިގެ ރޯގާއެއްގެ ގޮތުގަ އެވެ.
އެއީ ކުރިއްސުރެ ރާއްޖޭގައި އުޅޭ ބައްޔެއް ނަމަވެސް، ކަމާ ގުޅޭ ފަރާތްތަކުން ރޯގާއާ ގުޅޭ މައުލޫމާތު އާއްމު ކުރީ މާ ފަހުންނެވެ. ބަލިން ދިފާއުވުމަށް އޭރު މާ ބޮޑު ފިޔަވަޅެއް އެޅިފައެއް ނެތެވެ. އެހެންވެ، ރޯގާގައި މީހުން މަރުވި ފަހުން، އޭގެ މައުލޫމާތު ހާމަކުރުމުން މީހުން މާ ބޮޑަށް ބިރުގަތެވެ.
އޭރު ކުރިމަތިވި ރޯގާގައި ސްކޫލުތައް ބަންދު ކުރި އެވެ. މާސްކް ފަދަ އެއްޗެހިން އަނގަމަތި ނިވާނުކޮށް މީހުން ބޭރަށް ނުކުތުން ހުއްޓާލި އެވެ. ހޮސްޕިޓަލްތަކުގައި ފްލޫ ކްލިނިކްތައް ގާއިމްކުރި އެވެ.
މިހާރު އަނެއްކާވެސް މިއޮތީ ހަމަ އެ ރޯގާއާ ކުރިމަތިވެފަ އެވެ. ބަލިން ދިފާއުވުމަށް ވެކްސިން ޖަހަން ޖެހިފަ އެވެ.
ހެލްތު ޕްރޮޓެކްޝަން އޮތޯރިޓީ (އެޗްޕީއޭ)ގެ އެޕިޑެމިއޮލޮޖިސްޓް ޑރ. އިބްރާހިމް އަފްޒަލް ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ކޮންމެ އަހަރަކު ވެސް އިންފްލުއެންޒާގެ އާ ބާވަތެއް ތައާރަފްވާއިރު، އަހަރުން އަހަރަށް އޭގެ ވައިރަސް ބަދަލުވެ އެވެ. އިންފްލުއެންޒާއިން ސަލާމަތްވުމަށް ކޮންމެ އަހަރަކު ވެސް ވެކްސިން ޖަހަން ޖެހެނީ އެހެންވެ އެވެ.
މިހާރު އިންފްލުއެންޒާ ފެތުރެމުން ދާއިރު ޑޮކްޓަރުން އަންނަނީ އެކަމުން ރައްކާތެރިވުމަށް ވެކްސިން ޖެހުމަށް އިލްތިމާސް ކުރަމުންނެވެ.
ޑރ. އަފްޒަލް ވިދާޅުވީ ކަންބޮޑުވާން ޖެހޭ ދަރަޖައަށް އިންފްލުއެންޒާ މިހާރު ފެތުރެމުން ނުދިޔަ ނަމަވެސް، ކުރިއަށް އޮތް ތަނުގައި ރޯގާ އިތުރުވެދާނެ ކަމަށް ބަލައި ވެކްސިން ޖެހުން މުހިއްމު ކަމަށެވެ. އަދި މިއީ ވެކްސިން ޖަހަން އެންމެ ރަނގަޅު ދުވަސްވަރުކަން އޭނާ ފާހަގަކުރެއްވި އެވެ.
"އިންފުލުއެންޒާ ކޮންމެހެން ގިނަވެގެންނެއް ނޫން ވެކްސިން ޖަހަން ޖެހެނީ. ވެކްސިން ޖަހާފައި އޭގެ އަސަރު ކުރަން ހަފުތާއެއް ނުވަތަ ދެ ހަފުތާއެއްހާ ދުވަސް ނަގާނެ. އެހެންވީމަ، ބަލި ޖެހުމުގެ ކުރިން ވެކްސިން ޖަހައި، އެއިން ދިފާއުވުމަށް މަސައްކަތް ކުރުން ރަނގަޅު،" ޑރ. އަފްޒަލް ވިދާޅުވި އެވެ.
އިންފްލުއެންޒާ އަކީ މޫސުމާ ވެސް ގުޅުން ހުރި ރޯގާއެކެވެ. ވިއްސާރަ ވުމާއި މީހުންގެ ހަރަކާތްތެރިވުން އިތުރުވުމުން ވެސް ރޯގާ ފެތުރޭލެއް ބޮޑުވެ އެވެ.
އެޗްޕީއޭން ބުނިގޮތުގައި 2017 ގައި އިންފްލުއެންޒާ އެހާ ބޮޑަށް އިތުރުވީ، ބައްޔާ ގުޅޭ ގޮތުން މީހުން ހޭލުންތެރިކުރެވިފައި ނުވާތީ އެވެ. ނަމަވެސް އޭގެ ފަހުން ރޯގާއާ ގުޅޭ ގޮތުން ގިނަ މައުލޫމާތުތަކެއް އެނގި، އިންފްލުއެންޒާގެ ވެކްސިން ގިނަ ބަޔަކު ޖަހާކަން އެތަނުން ފާހަގަކުރި އެވެ.
މި ބަލީގެ ސަބަބުން ފުރާނަ އަށް ނުރައްކާވާނެ މީހުން ވެކްސިން ޖަހަން އިސްކަން ދޭން ޖެހެ އެވެ. އަދި ހަކުރުބަލި ހުންނަ މީހުންނާއި މާބަނޑު މީހުންނާއި ކިޑްނީ ބަދަލުކޮށްފައި ހުންނަ މީހުންގެ އިތުރުން ނޭވާލުމުގެ މައްސަލަތައް ހުންނަ މީހުން ކޮންމެހެން ވެސް ވެކްސިން ޖަހަން ޖެހެ އެވެ.
އެސްޓީއޯ އާއި އޭޑީކޭގެ ބޭސް ފިހާރަތަކުން އެ ވެކްސިން ލިބެން އެބަ ހުއްޓެވެ. އަދި ސިއްހީ ހިދުމަތް ދޭ ހުރިހާ ތަނަކުން ވެކްސިން ޖަހައިދެ އެވެ. އެހެންވެ، ކަމާ ގުޅޭ އިދާރާތަކާއި ޑޮކްޓަރުން އިރުޝާދު ދެނީ، ކުއްލިއަކަށް ރޯގާ ފެތުރިނުގަންނަނީސް ރައްކާތެރިކަމުގެ ފިޔަވަޅު އަޅައިގެން ތިބުމަށެވެ.
ޑެންގީ އާއި ޗިކުންގުންޔާ އަދިވެސް ދަނީ ހަލުއިކަމާ އެކު ފެތުރެމުން
މަދިރީގެ ސަބަބުން ޖެހޭ ޑެންގީ ހުން ކޮންމެ އަހަރެއްގެ ވެސް މި ދުވަސްވަރު ފެނެ އެވެ. މިހާރު ވެސް މި ހުން ޖެހިގެން ފަސް އަހަރުގެ ކުއްޖަކަށް އައިސީޔޫގައި ފަރުވާ ދެމުން އަންނައިރު، މި އަހަރުގެ މިހާތަނަށް، 1،300 އަށް ވުރެ ގިނަ މީހުން ވަނީ ޑެންގީއަށް ޕޮޒިޓިވް ވެފަ އެވެ.
އެޗްޕީއޭން ބުނިގޮތުގައި މިދިޔަ މަހަށް ވުރެ މި މަހު ޑެންގީ ހުން ޖެހުނު މީހުންގެ ނިސްބަތް ދަށެވެ. އެކަމަކު ހުން ކޮންޓްރޯލް ނުވާ ކަމަށާއި އަދިވެސް ބާރަށް ފެތުރެމުން ދާ ކަމަށް އެތަނުން ބުންޏެވެ.
މިހާތަނަށް ބަލާއިރު ޑެންގީ ހުން އެންމެ ބޮޑަށް ފެތުރެނީ މާލޭ ސަރަހައްދުގެ އިތުރުން ހއ. އަތޮޅާއި ރ. އަތޮޅާއި އއ. އަތޮޅު އަދި ލ. އަތޮޅުގަ އެވެ.
''މިދިޔަ މަހާ އަޅާބަލާއިރު ހުން ޖެހުނު މީހުންގެ އަދަދު އަދި މަދު. އެކަމަކު ދަށަށް ދިޔައޭ ބުނާވަރެއް ނުވޭ. މިއޮތީ އެންމެ ރަނގަޅު ހިސާބެއްގައޭ ނުބުނެވޭނެ،'' އަފްޒަލް ވިދާޅުވި އެވެ.
ޑެންގީއާ އެކު ފެތުރެމުން އަންނަ ޗިކުންގުންޔާގެ ހާލަތަކީ ވެސް އެއީ އެވެ. މިދިޔަ މަހު 270 މީހަކަށް ހުން ޖެހިފައިވާއިރު މި މަހު އަދި އެ އަދަދު ދަށަކަށް ނުދެ އެވެ.
އެޗްޕީއޭން ބުނިގޮތުގައި ޗިކުންގުންޔާ އެންމެ ބޮޑަށް ފެތުރެނީ މާލެ އަތޮޅާއި ގއ. އަތޮޅުގަ އެވެ.
ކުުރިއަށް އޮތްތަނުގައި ރޯގާ އިތުރުވާނެ، ސަމާލުވޭ!
ސިއްހީ މާހިރުން ލަފާކުރާ ގޮތުގައި އިންފްލުއެންޒާ އާއި މަދިރީގެ ސަބަބުން ޖެހޭ ބަލިތައް އަންނަ މަހުން ފެށިގެން އިިތުރުވާނެ އެވެ. އާއްމު ގޮތެއްގައި ޑެންގީ ފަދަ ހުންތައް، އަހަރުގެ ތިން ދުވަސްވަރެއްގައި މައްޗަށް ދެ އެވެ. އަދި ކުރިއަށް އޮތީ ވިއްސާރަ މޫސުމެވެ. އެހެންވެ، މިއީ މަދިރި އުފެދެން އޮތް އިތުރު ފުރުސަތެއް ކަމަށް ބަލައި، ޑެންގީ އާއި ޗިކުންގުންޔާ ގިނަވާނެ އެވެ. އަދި ރައްކާތެރިކަމުގެ ފިޔަވަޅު ނާޅައިފި ނަމަ ނުރައްކާތެރި ހާލަތަކަށް ދިޔުން އެކަށީގެންވެ އެވެ.
ޑރ. އަފްޒަލް ވިދާޅުވީ ކުރިއަށް އޮތް ދެ މަހު އެ ރޯގާ އިތުރަށް ފެތުރިދާނެ ކަމަށް ބަލައި ސިއްހީ ދާއިރާއިން އެކަމަށް ތައްޔާރުވާން ފަށާފައިވާ ކަމަށެވެ. އެގޮތުން އެކަމަށް ހާއްސަ ބޮޑު ކެމްޕޭނެއް ފަށާފައިވާއިރު، މަދިރީގެ ސަބަބުން ޖެހޭ ބަލިތަކާ މެދު އާއްމުން ހޭލުންތެރިކުރުވައި، ތަންތަން ސާފުކުރުމުގެ މަސައްކަތް ކުރަމުން އަންނަ ކަމަށް ވެސް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.
އޭނާ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ކުރިއާލާ ތައްޔާރު ވެވިއްޖެ ނަމަ، ހުމުގެ ރޯގާތައް ކޮންޓްރޯލްކުރުމުގެ ފުރުސަތު އެބަ އޮތެވެ.
"އަޅުގަނޑުމެން އުއްމީދު މިކުރަނީ މަސް ދުވަހުގެ ކެމްޕޭނެއް ޖައްސައިގެން، މިި ރޯގާ ވަރަށް ބޮޑަށް ކޮންޓްރޯލް ކުރެވިދާނެ ކަމަށް. ކުރިއާ ބަލާއިރު މީހުން މިކަމާ މެދު ވަރަށް ބޮޑަށް ހޭލުންތެރި ވެސް މެ،" އަފްޒަލް ވިދާޅުވި އެވެ.
މަދިރި ނައްތާލަން މަސައްކަތް ކުރުމަކީ ހަމައެކަނި ކަމާ ގުޅޭ އިދާރާތަކުގެ ވާޖިބެއް ނޫނެވެ. ގޭގެެ ގޯތި ތެރޭގައި މަދިރި އުފެދޭ ގޮތަށް ހުރި ތަންތަން ނައްތާލައި، މަދިރިން ރައްކާތެރިވުމަށް އަމިއްލައަށް ވެސް މިހާރު ފިޔަވަޅު އަޅަން ވެއްޖެ އެވެ.
