އަދީބުގެ މައްސަލައަށް މިވީ ކިހިނެއް؟

މޯލްޑިވްސް މާކެޓިން އެންޑް ޕަބްލިކް ރިލޭޝަން ކޯޕަރޭޝަން (އެމްއެމްޕީއާރުސީ) ގެ ޚިޔާނާތުގެ މައްސަލާގައި، ކުރީގެ ނައިބު ރައީސް އަހުމަދު އަދީބަށް ކުރި ހަތް ދައުވާ އިއްޔެ ކޯޓުން ބޭރުކޮށްލުމުން އޭނާ މިނިވަންވުމާ އެކު، ގިނަ ފާޑުކިޔުންތަކެއް އަމާޒުވި އެވެ. އެކަން ވެގެން ދިޔައީ އެ ޚިޔާނާތުގައި ބައިވެރިވި މީހުންގެ މައްސަލަތައް އިންސާފުވެރިކަމާ އެކު މި ސަރުކާރުން ވެސް ނުބަލާނެ ކަމަށާއި ހަމައެކަނި އަމާޒަކީ އިދިކޮޅު ލީޑަރު އަބްދުﷲ ޔާމީން ޖަލުގައި ބެހެއްޓުން ކަމަށް އިދިކޮޅުން ކުރާ ތުހުމަތަށް ލިބުނު އިތުރު ބާރަކަށެވެ.

ޚިޔާނާތްތެރިވުމުގައި ބައިވެރިވުމުގެ ދެ ދައުވާ އާއި މަނީ ލޯންޑްރިންގެ ދެ ދައުވާގެ އިތުރުން މަގާމުގެ ނުފޫޒު ބޭނުން ކުރުމުގެ ދެ ދައުވާއަކާއި ރަސްމީ ހައިސިއްޔަތު ނަހަމަ ގޮތުގައި ބޭނުން ކުރުމުގެ ދައުވާ އަދީބުގެ މައްޗަށް މިދިޔަ އަހަރު ދައުލަތުން ކުރީ ކުށަށް އިއުތިރާފްވުމަށް އަދީބާ އެކު ދައުލަތުން ހެދި އެއްބަސްވުމެއްގެ ދަށުންނެވެ. އެމްއެމްޕީއާރުސީގެ ޚިޔާނާތާ ގުޅޭ އެތައް ތަފްސީލުތަކެއް އަދީބު ކިޔައި ދެއްވާ އެ ޝަރީއަތް ލައިވް ބްރޯޑްކާސްޓް ކުރަން ވެސް ދައުލަތުން ކްރިމިނަލް ކޯޓުގައި ކުރިން އޮތީ އެދިފަ އެވެ. އެކަމަކު އެ ހިސާބަކަށް ނުދެވެނީސް މައްސަލަ ބޭރުވީ އެވެ.

އެއްބަސްވުން، މުއްދަތު، ޑަބަލް ޖެޕަޑީ، ތަހުގީގު!

އެ މައްސަލަތައް ބޭރުކޮށްލުމުގައި ކްރިމިނަލް ކޯޓުގެ ގާޒީ އިސްމާއިލް ރަޝީދު ދެއްކެވި ފުރަތަމަ ސަބަބަކީ ބަންދުގައި ތިބި މީހުންގެ މައްޗަށް ވަކި މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި ދައުވާކުރަން ޖިނާއީ އިޖްރާއާތުގެ ގާނޫނުގައި ބުނާ މުއްދަތަށް ވުރެ ފަހުން އެ މައްސަލަ ހުށަހެޅުމެވެ. ޖިނާއީ އިޖްރާއާތުގެ ގާނޫނަށް ޖުލައި، 2017 ގައި އަމަލުކުރަން ފެށިއިރު ބަންދުގައި ތިބި މީހުންގެ މައްސަލަތަކުގައި 30 ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ދައުވާ ކުރަން އެ ގާނޫނު ލާޒިމް ކުރާއިރު، އަދީބުގެ މައްޗަށް އެ ހަތް ދައުވާ އުފުލާފައިވަނީ އެ މުއްދަތު ހަމަވިތާ ދެ އަހަރަށް ވުރެ ގިނަ ދުވަސް ފަހުން ކަމަށް ގާޒީ އިސްމާއިލް ރަޝީދުގެ ނިންމުމުގައިވެ އެވެ.

އެކަމަކު ޕްރޮސެކިއުޓާ ޖެނެރަލްގެ އޮފީހުން ބުނެފައިވާ ގޮތުގައި ޖިނާއީ އިޖުރާއާތުގެ ގާނޫނަށް އަމަލު ކުރަން ފެށިއިރު، އަދީބު ބަންދުގައި ހުންނެވީ އެމްއެމްޕީއާރުސީގެ ހިޔާނާތުގެ މައްސަލައާ ގުޅިގެންނެއް ނޫނެވެ. އޭރު އަދީބު ބަންދުގައި ހުންނެވީ ރިޔާސީ ލޯންޗް "ފިނިފެންމާ"ގައި އެއްޗެއް ގޮއްވާލި މައްސަލަ އާއި ފިސްތޯލައެއްގެ މައްސަލާގައި ކަމަށް ވާތީ އެމްއެމްޕީއާރުސީގެ މައްސަލަތަކުގައި ގާނޫނުުގައި ބުނާ އެ މުއްދަތުގައި އޭނާގެ މައްޗަށް ދައުވާ ކުރަން ލާޒިމްނުވާ ކަމަށް ޕީޖީ އޮފީހުން ދެކެ އެވެ.

ދެވަނަ ސަބަބެއްގެ ގޮތުގައި ކްރިމިނަލް ކޯޓުން ފާހަގަކުރީ އަދީބާ އެކު ދައުލަތުން ހެދި ތަހުގީގަށް އެއްބާރުލުން ދިނުމުގެ އެއްބަސްވުމާއި އިއުތިރާފްގެ އެއްބަސްވުމުގެ ގާނޫނީ މައްސަލަތަކެވެ. އިއުތިރާފްގެ އެއްބަސްވުން ޖިނާއީ އިޖްރާއާތުގެ ގާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާފައި ވިޔަސް، އެ އެއްބަސްވުމުގައި ކުށަށް އިއުތިރާފްވާން އަދީބަށް ޝަރުތުކުރީ ބޭސްފަރުވާއަށް އޭނާ ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ފޮނުވާ ގޮތަށް ކަމަށް ވާތީ އެއީ ސައްހަ އެއްބަސްވުމެއް ކަމަށް ކޯޓުން ނުބެލި އެވެ. އެއީ ވަކި ކުށަކަށް އެއްބަސްވުމުން ނޫނީ ބޭސްފަރުވާ ނުލިބޭ ގޮތަށް ހެދުމަކީ މަޖުބޫރު ކޮށްގެން ބަޔާން ހޯދުން ކަމަށް ވުމެވެ. އަދިި ތަހުގީގަށް އެއްބާރުލުން ދިނުމުގެ އެއްބަސްވުމަކީ ގާނޫނު ދަންނަ އެއްބަސްވުމެއް ނޫން ކަމަށް ވެސް އެ ނިންމުމުގައިވެ އެވެ.

ގާނޫނު އަސާސީ ބުނާ ގޮތުން އެކަށީގެންވާ ބޭސްފަރުވާ ލިބުމަކީ އަސާސީ ހައްގެކެވެ. އަދި ދައުލަތުގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައި ބަންދެއްގައި ތިބޭ މީހުންގެ ބޭސްފަރުވާގެ ކަންކަމަކީ ވަކިން ޚާއްސަކޮށް ދައުލަތުގެ މައްޗަށް ލާޒިމްވާ ކަމަކަށް ވާތީ ގައިދީން ބޭރަށް ފޮނުވުމާ ގުޅޭ އުސޫލުތަކެއް ވެސް ގާނޫނުތަކާއި ގަވާއިދުތަކުގައި އޮވެ އެވެ. އެހެންވެ، ވަކި ކުށަކަށް އެއްބަސްވުމުން ނޫނީ ބޭސްފަރުވާއަށް ނުދެވޭނެ ކަމަށް ބުނެ އެއްބަސްވުމެއް ހެދުމަކީ އޭގެ ޒާތުގައި މައްސަލައެއް ކަމަށް ގާޒީއަށް ފެނިވަޑައިގަތެވެ.

މީގެ އިތުރުން އަދީބު ވެސް ހިމެނޭ ގޮތުން ސުޕްރީމް ކޯޓުން ފެބްރުއަރީ 1، 2018 ގައި ނެރުނު އަމުރުގައި، އޭނާގެ ޝަރީއަތަށް ވެސް ސިޔާސީ ނުފޫޒު ފޯރާފައިވާ ކަމަށް ބަޔާން ކޮށްފައިވާތީ އެ މައްސަލަތައް އަލުން ތަހުގީގު ކުރިއިރު، ކުރިން ވެސް އެ މައްސަލަ ތަހުގީގުކުރި ފުލުހުން ދެވަނަ ފަހަރަށް ވެސް ތަހުގީގުގައި ބައިވެރިވެފައި އޮތުމަކީ ގާނޫނާ ޚިލާފް ކަމެއް ކަމަށް އެ ނިންމުމުގައިވެ އެވެ. އަދި އެމްއެމްޕީއާރުސީގެ ޚިޔާނާތުގައި ހިމެނޭ ޅ. މާބިންހުރާގެ މައްސަލާގައި ކުރިން އަދީބަށް ދައުވާކޮށް ޖަލަށް ލާފައި ވާއިރު އެ މައްސަލަ ވެސް ހިމެނޭ ގޮތުން އަނެއްކާވެސް އޭނާއަށް ދައުވާ ކުރުމަކީ ގާނޫނު އަސާސީން މަނާކުރާ އެއް ކުށަކަށް ދެ ފަހަރު ދައުވާ ކުރުން (ޑަބަލް ޖެޕަޑީ) ކަމަށް ބެލެވޭނެ ކަމަށް ވެސް ގާޒީ އެވެ.

އަދީބު އިންކާރެއް ނުކުރޭ، ދެން ވާނީ ކިހިނެއް؟

ކުށަށް އިއުތިރާފްވުމުން ވަކި ކަހަލަ ލުއިތަކެއް ދެވޭ ގޮތަށް އިއުތިރާފްގެ އެއްބަސްވުމެއް ހެދުމުގެ ފުރުސަތު ޖިނާއީ އިޖްރާއާތުގެ ގާނޫނުގެ ދަށުން އޮންނާތީ އަދީބާ އެކު ދައުލަތުން އެ އެއްބަސްވުން ހެދީ ގިނަވެގެން 20 އަހަރުގެ ޖަލު ހުކުމް އޭނާއަށް އަންނަ ގޮތަށެވެ. ގާނޫނުގައި ބުނާ އަސްލު އަދަބު ކަނޑައަޅާ ނަމަ، އޭނާއަށް އޭރު 200 އަހަރަށް ވުރެ ދިގު މުއްދަތެއްގެ ޖަލު ހުކުމް އައުން އެކަށީގެންވެ އެވެ.

ޖިނާއީ އިޖްރާއާތުގެ ގާނޫނުގައި އޮންނަ އިއުތިރާފްގެ އެއްބަސްވުންތައް ބަލައިގަތުމަށް ކޯޓުތަކަށް ލާޒިމެއް ނުވެ އެވެ. އެކަމަކު އެއްބަސްވުން ބަލައިނުގަތުމަށް ކޯޓުން ނިންމިޔަސް، ގާނޫނު ބުނާ ގޮތުން ދައުވާ ލިބޭ މީހާ އިއުތިރާފްވާން ބޭނުންވާ ނަމަ، އެ ފުރުސަތު އޮންނާނެ އެވެ. އަދި އިންކާރުކޮށްފި ނަމަ، ހެކިތަކާ އެކު މައްސަލަ ކުރިއަށް ގެންދިއުން ނުވަތަ އިތުރަށް ތަހުގީގު ފުރިހަމަ ކުރަން ބޭނުންވާ ނަމަ މައްސަލަ ބާތިލް ކުރެވެ އެވެ.

އެކަމަކު މި މައްސަލާގައި ކަން ހިނގީ ތަފާތުކޮށެވެ. އިއުތިރާފްގެ އެއްބަސްވުން ސައްހަ ނޫން ކަމަށް ނިންމީ އަދީބުގެ ފަރާތުން އެކަމަށް އެދިވަޑައިގަތުމަކާ ނުލަ އެވެ. މިއީ ޕީޖީ ހުސެން ޝަމީމްގެ ވަރަށް ބޮޑު ކަންބޮޑުވުމެކެވެ. އަދި އޭނާގެ މައްޗަށް އުފުލާފައިވާ ދައުވާތަކަށް އިންކާރު ކުރައްވާ ކަމަށް އަދީބު އެއްވެސް އިރަކު ވިދާޅުނުވާ އިރު، އޭނާ އެންމެ ފަހުގެ އަޑުއެހުމުގައި ވެސް ވިދާޅުވީ އެއްބާރުލުން ދެއްވަން އަދިވެސް ތައްޔާރަށް ހުންނެވި ކަމަށެވެ. އަދީބުގެ ހަމައެކަނި ޝަކުވާއަކީ އެއްބަސްވުން ހެދުމުގައި އަމަލުކުރި ގޮތެވެ. އެކަމަކު ދައުވާއާ މެދު އޭނާއަށް އެއްޗެއް ވިދާޅުވާ ހިސާބަށް ނުދެވެނީސް، ގާޒީ އިސްމާއިލް ރަޝީދު ދައުވާތައް ބޭރުކޮށްލެއްވީ އެވެ.

ކްރިމިނަލް ކޯޓުގެ ނިންމުމަކީ އެ މައްސަލަތައް މައުޟޫއީ ގޮތުން ބެލުމަށް ފަހު ދައުވާތައް ސާބިތުނުވާ ކަމަށް ނިންމި ނިންމުމެއް ނޫނެވެ. އަދި އެ މައްސަލަ އިބްތިދާއީ މަރުހަލާއިން ބޭރުކޮށްލީ މަދަނީ މިންގަނޑުން ބަލާއިރު، މައްސަލަ ކުރިއަށް ގެންދެވޭނެ މިންވަރަށް ހެކި ނެތިގެނެއް ވެސް ނޫނެވެ. އެއީ އިޖްރާއީ ސަބަބުތަކަށްޓަކައި އައި ނިންމުމެއް ކަމަށް ވާތީ ދެން ދާން ޖެހޭނީ ހައި ކޯޓަށެވެ. އެހެންވެ، ޕްރޮސެކިއުޓާ ޖެނެރަލްގެ އޮފީހުން މިހާރު ވަނީ އިސްތިއުނާފް ކުރަން ނިންމައިފަ އެވެ.

ކްރިމިނަލް ކޯޓުގެ ނިންމުން ގޯސް ކަމަށް ހައި ކޯޓަށް ގަބޫލު ކުރެވިއްޖެ ނަމަ، އެ މައްސަލަ އަލުން ބަލަން ހައި ކޯޓުން އަންގާނެ އެވެ. އެހެންވެއްޖެ ނަމަ، ކްރިމިނަލް ކޯޓުގައި އިބްތިދާއީ އަޑުއެހުންތައް އަލުން ފަށައި އިއުތިރާފްގެ އެއްބަސްވުމާ މެދު އަނެއްކާވެސް ކޯޓުން ގޮތެއް ނިންމަން ޖެހޭނެ އެވެ. އެއްބަސްވުން ބަލައިގަންނާނެތޯ އާއި އެއާ އެއްގޮތަށް އަދީބު ކުށަށް އެއްބަސް ވާނީތޯ ނުވަތަ އަދީބު އިންކާރު ކުރައްވާނީތޯ ނިންމަން ޖެހޭނީ އެހާ ހިސާބުންނެވެ.

އިއުތިރާފް އެއްބަސްވުން މާ މުހިންމެއް ނޫން!

ޕްރޮސެކިއުޓާ ޖެނެރަލްގެ އޮފީހުން ދެކޭ ގޮތުގައި އިއުތިރާފްގެ އެއްބަސްވުމާ އެއްގޮތަށް އަދީބު ކުށަށް އިއުތިރާފް ނުވިޔަސް، ހެކިތަކުން އޭނާގެ މައްޗަށް އެ ދައުވާ ސާބިތު ކުރެވޭނެ އެވެ. އޭނާއާ ދެކޮޅަށް އެ ހަތް މައްސަލާގައި އެކަނި ވެސް 700 އަށް ވުރެ ގިނަ ހެކި ހުށަހަޅާފައިވާތީ ޕީޖީ އޮފީހުން ދެކޭ ގޮތުގައި އަދީބުގެ އިއުތިރާފް ބަޔާނެއް ކޮންމެހެން މުހިންމެއް ވެސް ނޫނެވެ.

"އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފުރުސަތު ދޭށޭ އަޅުގަނޑުމެން ހުށަހަޅަން އޮތް 700 އެތައް ޑޮކިއުމެންޓެއް ހުށަހަޅަން. އަޅުގަނޑުމެން ސާބިތުކޮށްދޭނަމޭ މި ހާދިސާގައި މިވަރުގެ ވައްކަން، މިވަރުގެ ޚިޔާނާތް ހިންގާފައި އޮތްކަން. އެ ފުރުސަތު ނުލިބިގެން މި އުޅެނީ،" އަދީބު މިވަގުތު މިނިވަންވުމާ އެކު، އޮތް ނޫސްވެރިންގެ ބައްދަލުވުމެއްގައި ޝަމީމް ވިދާޅުވި އެވެ.

"އެ ފުރުސަތު ހޯދަން ހައި ކޯޓަށް އަޅުގަނޑުމެން މިދަނީ. ދެން އަޅުގަނޑު ގަބޫލުކުރަނީ ހައި ކޯޓުން ވަރަށް އަވަހަށް މައްސަލަ ނިންމާފައި ކްރިމިނަލް ކޯޓުން އަލުން ބަލާ ގޮތަށް ފުރުސަތު ލިބޭނެ ކަމަށް."

ޝަމީމް ވިދާޅުވި ގޮތުގައި އެ ހަތް ދައުވާ ނޫނަސް، އިތުރު 150 އަށް ވުރެ ގިނަ ދައުވާކޮށް، 800 އަހަރަށް ވުރެ ދިގު ޖަލު ހުކުމެއް އިއްވޭނެ މިންވަރުގެ ހެކި ވެސް އެބަ ހުއްޓެވެ. އެކަމަކު އެކަމާ މެދު ގޮތެއް ނިންމާނީ ހައި ކޯޓުން މައްސަލަ ނިމޭ ގޮތަކުން ކްރިމިނަލް ކޯޓަށް އަލުން މައްސަލަ ދިއުމުން އެ މަރުހަލާގައި ކަން ހިނގާ ގޮތުން ބަލާފައި ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

"އެއްބަސްވުން ކުރިއަށް ގެންދާނަންތޯ ނުވަތަ ނޫންތޯ އަޅުގަނޑަށް ހީވަނީ އަދީބު އެ ސުވާލަށް ޖަވާބު ދެއްވަން ވާނެހެން އަދި ފަހުގެ މަރުހަލާއެއްގައި. އަޅުގަނޑުމެން މި ތިބީ އެއްބަސްވުމާ އެކު ވިޔަސް އަދި އެއްބަސްވުމާ ނުލައި ވިޔަސް މިކަމުގެ ކުރިއަށް ދާން ތައްޔާރަށް. އަޅުގަނޑުމެންގެ ފަސް ޖެހުމެއް ނެތް،" ޝަމީމް ވިދާޅުވި އެވެ.

އެމްއެމްޕީއާރުސީގެ ހިޔާނުގެ މައްސަލައަކީ ދައުލަތުގެ އެއްވެސް މުއައްސަސާއަކުން ކުޅޭކުޅޭ ކަމެއްގެ ގޮތުގައި ނެގޭ ވަރަށް ވުރެ، ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ މަސްލަހަތާ މާ ބޮޑަށް ގުޅިފައި އޮތް ވައްކަމެކެވެ. އެ ވައްކަން ކޮޅެއްގައި ނުޖެހި ދާން، ގާޒީން ފެށިގެން ޕްރޮސެކިއުޓާ ޖެނެރަލްއާ ހަމައިން ވެސް، އަދި ފުލުހުން ފެށިގެން ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާއާ ހަމައިން ވެސް، ދޫވެގެން ނުވާ ވަރުގެ ބޮޑު ހިޔާނާތެކެވެ. އަދީބު މިވަގުތު ދޫވުމުން ވެސް އާންމުން ވަނީ ރުޅިއައިސްފަ އެވެ.

މި ބޮޑު މައްސަލަ މިހާރު މި އޮތީ އިސްތިއުނާފް މަރުހަލާގަ އެވެ. ދެން އެ މައްސަލާގައި ލިބޭނެ ކުރިއެރުމެއް އެނގޭނީ ހައި ކޯޓުން ނިމޭ ގޮތަކުން ކްރިމިނަލް ކޯޓާ ހަމައަށް އަލުން ގޮސްގެންނެވެ. އެކަމަކު ދިގުލައިގެން ގޮސްފައިވާ މައްސަލާގައި ރައްޔިތުންނަށް ދެން ވެސް އޮތީ އިންތިޒާރުކުރުމެވެ.