އައްޑޫ ނޭޗާ ޕާކް: ގުދުރަތީ ހިތްގައިމުކަމުގެ ދެވަނައެއް ނެތް!

ސީނިއާ ޕާކް ވޯޑް، އަބްދުލް ހާދީ މުހައްމަދާ އެކު ނައްޓާލުމުގެ ކުރިން ހޭދަވާނެ އިރެއް އަހަރެން ނުބަލަމެވެ. ހިތުގައި އޮތީ ބައިގަޑިއެއްހާއިރުގެ ތެރޭގައި ނިމޭނެ ކަމަށެވެ. ނުވަތަ އެ އަށް ވުރެ ވެސް އަވަހަށެވެ. އެހެންވެ، ކުރިން ހަމަޖެހިފައި ނެތް އިންޓަވިއުއެއް 30 މިނިޓު ފަހަށް ސެޓު ކޮށްލީމެވެ. ވާނީ އެހެންނެވެ. ޓުއާ ފެށިއިރު ހުރެވުނީ ކުޑައިރުގެ ހަނދާންތަކާ ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ގުޅިފައިވާ ތަނެއްގަ އެވެ. އެތައް އަހަރެއް ފަހުން، "އައްޑޫ ނޭޗާ ޕާކް" ގެ ނަމުގައި ތަނެއް ހެދިޔަސް އީދިގަލި ކިޅިން ފެށިގެން މަޝްހޫރު ކޯއްޓޭއާ ހަަމައަށް މާ ގިނަ ވާހަކަތަކެއް ބަޔަކަށް ކިޔައި ދެވިދާނެ ކަމަކަށް ގަބޫލެއް ނުކުރަމެވެ. އެއީ އަހަރެން ހަނދާން ހުންނަ ދުވަސްވަރު ވެސް ބޮޑު ސިންގާ ވަލެކެވެ.

ޓުއާ ފެށުމަށްޓަކައި ބަގީގައި ހަމަޖެހިލުމަށް ފަހު، ފުރަތަމަ ސުވާލަކަށް ކޮށްލީ ހޭދަވާނެ ވަގުތެވެ. ހާދީ ބުނިގޮތުގައި ތިން ކިލޯ މީޓަރުގެ މި ދަތުރަށް ގަޑިއެއްހާއިރު ނަގާނެ އެވެ.

"އެހާ ބައިވަރު ކަންކަން މިތަނުގައި އެބަ އޮތްތަ؟" ސުވާލު ކޮށްލީމެވެ.

"މިއީ ހަމްދޫންމެން ކުޑައިރު ކުޅެން އުޅުނު ތަނެއް ނޫން މިހާރު. އެ އަށް ވުރެ މާ ގިނަ ކަންކަން އެކްސްޕްލޯކޮށް، ބޭނުން ހިފޭނެ މިހާރު،" ހާދީ ބުންޏެވެ.

އެއީ ރަނގަޅު ވާހަކައެކެވެ. އައްޑު އަކީ އަހަރެމެން ކުޑައިރު ތިމާވެއްޓާ މެދު ހޭލުންތެރިކުރުވަން މާ ގިނަ ކަންތައްތަކެއް ކުރި ތަނެއް ނޫނެވެ. އައްޑު އަށް ޒިޔާރަތްކުރާ މީހުން ސައިޓް ސީން އަށް ދާނެ މާ ގިނަ، އަދި ޝައުގުވެރި ތަންތަނެއް ވެސް ނުހުރެ އެވެ. ހިތަދޫގެ އެއްކޮޅުން އަނެއްކޮޅަށް ދުއްވާލީމާ އެ އޮތީ ތަންތަން ބެލިފަ އެވެ. ތިމާވެށީގެ ޓުއާ ގައިޑުންނެއް ނުތިބެ އެވެ. ހިތަދޫން ނަމަ އީދިގަލި ކިޅި އާއި ކޯއްޓޭ އާއި އޮޑެއްސައު ސަރަހައްދަކީ ހަމައެކަނި ކާއްޓާއި ދަރު ހޮވާ ވަލެވެ. ދެން އޮންނަ ކަމަކީ އެ ތަނަށް ޕިކްނިކް ދިއުމެވެ. އެ ތަންތަނުގެ މައުލޫމާތު ދޭނެ މީހަކު ނުހުންނާނެ އެވެ. އަދި ތާރީޚީ ގޮތުން އެ މައުލޫމާތު ކިޔައިދޭނެ ބަޔަކު ވެސް ނުތިބެ އެވެ. އަހަރެމެން އައްޑޫ މީހުން ބުނާ ގޮތުން ނަމަ އެއީ ހަމަ ވަލެކެވެ.

އެކަމަކު މިއަދު އީދިގަލި ކިޅި އާއި ކޯއްޓޭ ހިމެނޭ ސަރަހައްދު ހިމާޔަތްކޮށް، އިކޯ ޓޫރިޒަމަށް ޚާއްސަ ވެއްޖެ އެވެ. މިދިޔަ އަހަރު ހުޅުވި ނޭޗާ ޕާކާ އެކު އައްޑޫގެ ތިމާވެށީގެ ތާރީޚު މިވަނީ ބަދަލުކޮށްލައިފަ އެވެ. ބޭރު ގައުމުތަކުގައި ހުންނަ ގޮތަށް ޓިކެޓު ކަނޑައިގެން، ޓުއާ ގައިޑުންނާ އެކު ވަދެ ބަލައިލެވެ އެވެ. މިއީ ރާއްޖޭގެ ތިމާވެއްޓާ ބެހޭ މިނިސްޓްރީ އާއި ޔޫރަޕިއަން ޔޫނިއަންގެ ހިލޭ އެހީގައި އަދި ވޯލްޑް ބޭންކުން މެނޭޖު ކޮށްގެން ހިންގާ ކްލައިމެޓް ޗޭންޖް އެޑެޕްޓޭޝަން ޕްރޮޖެކްޓް (ސީސީއޭޕީ) ގެ ދަށުން ކުރިއަށް ގެންދާ މަޝްރޫއުގައި ހެދި ނޭޗާ ޕާކެކެވެ. މި ޕްރޮޖެކްޓުގައި ރާއްޖެ އިން އިސްކޮށް އުޅޭނީ އެންވަޔަރުމެންޓް މިނިސްޓްރީ އެވެ. އެފަދަ އެހެން ޕާކެއް ފުވައްމުލަކުގައި ވެސް އޮވެ އެވެ.

އެކަމަކު، ފުވައްމުލަކާ ޚިލާފަށް އައްޑޫ ނޭޗާ ޕާކްގެ ޓުއާގައި ބަލާނެ ތަންތަނާއި ކުރާނެ ކަންކަން މާ ގިނަ އެވެ.

އައްޑޫ ނޭޗާ ޕާކްގެ ތެރޭގައި ހިމެނެނީ އީދިގަލި ކިޅި އާއި ކޯއްޓޭގެ އިތުރުން ފަޅުރަށްރަށް ކަމަށްވާ މާހެރަ އާއި ކުޑަމާހެރަ އާއި ދީރޮނޑި، ކޯހެރަ އަދި ކައްބޯހެރަ އެވެ. މީގެ އިތުރުން ރޯޔަލް ޝިޕްރެކް ޑައިވިން ޕޮއިންޓެއް ވެސް އޭގެ ތެރޭގައި ހިމެނެ އެވެ. ހިމާޔަތް ކޮށްފައިވާ މި ސަރަހައްދުގެ ބޮޑުމިނަކީ ގާތްގަނޑަކަށް 1،145 ހެކްޓަރެވެ.

ކޮމިއުނިޓީ ބޭސްޑް އިކޯ ޓޫރިޒަމްގެ ކޮންސެޕްޓަށް ތަރައްގީ ކޮށްފައިވާ އައްޑޫ ނޭޗާ ޕާކްގެ ބައެއް ސަރަހައްދުތަކުގައި ވަނީ ހިތްގައިމު މަންޒަރުތައް ފޮޓޯ ނަގާށާއި ފަސޭހައިން ތަންތަން ބެލޭނެ ގޮތަށް ފާލަންތަކެއް ހަދައިފަ އެވެ. މި ތަނުގައި ސްނޯކަލިން އަށް ދާނެ ޚާއްސަ ޕޮއިންޓެއް ވެސް އެބަ އޮތެވެ. ޑައިވިން ޕޮއިންޓެއް އޮވެ އެވެ. ކެނޯ ދުއްވޭނެ އިންތިޒާމު ވަނީ ހަމަޖައްސައިފަ އެވެ.

ސްނޯކަލިން އަކީ އައްޑޫ މީހުންނަށް ލިބުނު އާ ފުރުސަތެކެވެ. ރީތި މޫދު ނެތް ތަނަކަށް ވާތީ، ކުރިން ސްނޯކަލިންއަށް ދިއުމަކީ އައްޑޫ މީހުންގެ އާދައެއް ނޫނެވެ.

އައްޑޫ ނޭޗާ ޕާކްގެ ޚިދުމަތްތައް:

- ތާރީޚީ ތަންތަން ކިޔައި ދިނުން (ގައިޑެޑް ޓުއާ)

- ރޯޔަލް ޝިޕްރެކް ޑައިވިން ޕޮއިންޓު.

- މަންތާ ޕޮއިންޓު (ޑައިވިން ޕޮއިންޓު)

- ސްނޯކަލިން. (ގައިޑެޑް ސްނޯކަލިން)

- ކެނޯ ދުއްވުން.

- ތިމާވެއްޓާ ގުޅޭ މައުލޫމާތު ދިނުން.

- ޕިކްނިކް ދިއުން.

"ސްނޯކަލިން އަށް ޚާއްސަ ޕޮއިންޓެއް ހެދުމަކީ އައްޑޫ މީހުންގެ ޝައުގުވެރިކަން އިތުރުވި ކަމެއް. ހުޅުމީދޫން ވެސް މީހުން އަންނާނެ ސްނޯކަލިން އަށް އެކަނި. ސްނޯކަލިން އޭރިއާ އިން ފެންނާނެ އީގަލް ރެއިސް އާއި ޓާޓަލް ފަދަ އެއްޗެހިތައް،" ހާދީ ބުންޏެވެ.

އޭނާ ބުނިގޮތުގައި އައްޑޫ ނޭޗާ ޕާކް، ރާއްޖޭގައި ހިމާޔަތްކޮށްފައިވާ އެހެން ތަންތަނާ މާ ބޮޑަށް ވެސް ތަފާތެވެ. އެގޮތުން، ސީ ގްރާސް ބެޑަކާއި ރާއްޖޭގެ ނިސްބަތުން މާސިންގާ ވެޓްލޭންޑެއް މި ސަރަހައްދުގައި އެބަ އޮތެވެ.

އައްޑޫ ނޭޗާ ޕާކް ހިމެނޭ ސަރަހައްދުގައި މީގެ 500 އަހަރު ކުރިން މީހުން ދިރިއުޅުނެވެ. އޭގެ ފަހުން އިނގިރޭސިން ވެސް މި ސަރަހައްދުގައި އުޅެފައިވެ އެވެ.

"އެއްވެސް އިރަކު މި ތަން ތިމާވެށީގެ ތަނެއްގެ ގޮތުގައި ބެލެހެއްޓިފައެއް ނެތް. ވެލި ނެގުން ފަދަ ކަންކަން އޭރުއްސުރެ ދިޔައީ ކުރަމުން،" ހާދީ ބުންޏެވެ.

ނޭޗާ ޕާކްގައި ހިމެނޭ އީދިގަލި ކިޅި އަށް ޚާއްސަ ދޫނިތަކެއް ބަރާބަރަށް އެ ތަނަށް ޖައްސަ އެވެ. އެ ދޫނިތައް އުޅެނީ އެ ސަރަހައްދުގަ އެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ހުވަދޫ ރާބޮނދި، ދޮންދީނި އަދި މާކަނާ ފަދަ ދޫނިތައް ހިމެނެ އެވެ.

"ކޮންމެ އަހަރަކު ވެސް 180 ވައްތަރުގެ ދޫނި މި ތަނުން ފެންނާނެ. ޑިސެމްބަރު މަހު ޚާއްސަކޮށް ތަފާތު ބާވަތްތައް ފެންނާނެ. މާކަނާ ފަދަ ދޫނިތައް ބިސް އަޅައިގެން އާންމުކޮށް އުޅޭނީ މިތަނުގައި އޮންނަ ހޭޅިފަށުގައި،" އޭނާ ބުންޏެވެ.

ނޭޗާ ޕާކުގެ އެންމެ ހިތްގައިމު އެއް ކަމަކީ ކެނޯ ދުއްވުމެވެ. ރާއްޖޭގައި އާންމުކޮށް ކެނޯ ދުއްވަނީ ފަރުތައް ކައިރީގައި ކަމަށް ވިޔަސް އައްޑޫ ނޭޗާ ޕާކްގައި އެކަން ތަޖުރިބާ ކުރަނީ މެންގްރޫ ގަސްތައް ހިމެނޭ ބޮޑު ސަރަހައްދެއްގަ އެވެ. ކެނޯ ދުއްވާ މީހުންނަށް އެ ތަކެތި ނޭޗާ ޕާކުން ފޯރުކޮށްދެ އެވެ. އަދި ކެނޯ ދުއްވުމުގައި ތަނުގެ ކަމާ ބެހޭ މުވައްޒަފުންގެ އެހީތެރިކަން ލިބެ އެވެ.

"...އެހެންވެ ލިބޭ ހިތްހަމަޖެހުން މާ ބޮޑުވާނެ. އަނެއްކާ އަހަރެމެން ކެނޯ މި ދުއްވަނީ ބޮޑު ސިންގާ ނާސަރީއެއްގެ ތެރޭގައި. އެތަނުން ފެންނާނެ ބޭބީ ޝާކްސް އާއި އީގަލް ރެއިސް އާއި ސްޓިންގް ރެއިސް ފަދަ ތަފާތު ވައްތަރުގެ މަސްތައް،" ހާދީ ކިޔައިދިނެވެ.

ނޭޗާ ޕާކްގެ އެންމެ ހިތްގައިމު އެއް ކަމަކީ ބޮޑު ސިންގާ މެންގްރޫތަކެވެ. މެންގްރޫތަކުގެ ތެރޭގައި ތަފާތު ވައްތަރުގެ ދޫނިތައް ދިރިއުޅެ އެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ހުވަދޫ ރާބޮނދި އާއި ރާބޮނދި އާއި ބުޅިތުނބާއި ފުރެއްދެ އިލޮހި އާއި އައްޑު އަށް ޚާއްސަ ދޮންދީނި އަދި މާކަނާ ހިމެނެ އެވެ. އެ ތަކެތީގެ ގޮވެލިތަކުން އާދަޔާ ޚިލާފު ހިތްހަމަޖެހުމެއް ނޭޗާ ޕާކަށް ޒިޔާރަތްކުރާ މީހުންނަށް ލިބެ އެވެ.

ދަނޑުވެރިކަމަށް ވެސް ޚާއްސަ ސަރަހައްދު

އައްޑޫ ނޭޗާ ޕާކް ހިމެނޭ ސަރަަހައްދަކީ އެންމެ ކުރިއްސުރެ ފެށިގެން ހިތަދޫ މީހުން ދަނޑުވެރިކަން ކުރި ތަނެކެވެ. ކާށި ހޮވަން އޭރު ވަންނަ އެއް ތަނަކީ މި ވަލެވެ. އެހެންވެ، މި ތަނުގައި ނޭޗާ ޕާކެއް ހެދިޔަސް ދަނޑުވެރިކަމަށް ޚާއްސަ ސަރަހައްދެއް ވަނީ ކަނޑައަޅައި ފެންސް ޖަހައިފަ އެވެ. އެތަނުގައި މިވަގުތު 11 މީހަކު ދަނޑުވެރިކަން ކުރެ އެވެ.

އެ މީހުންގެ ޕްލޭނަކީ ނޭޗާ ޕާކަށް ޒިޔާރަތް ކުރާ މީހުން ދަނޑުތަކަށް މަޑުކޮށްލުމަށް ފަހު، އެއްޗެހި ގަނެގެން ދެވޭނެ އިންތިޒާމެއް ހަމަޖެއްސުމެވެ. އަދި ޕާކަށް ދާ މީހުންނަށް ވަގުތުން ޖޫސް ގިރާފައި ދެވޭނެ ގޮތް ފަހުން ހަމަޖައްސަން ދަނޑުވެރިން ބޭނުންވެ އެވެ.

ނޭޗާ ޕާކްގައި ދަނޑުވެރިކަން ކުރާ 11 މީހުންގެ ތެރެއިން އެކެއްގެ ދަނޑު ވަރަށް ފަހަކާ ޖެހެންދެން އޮތީ ރާ ވެރިކަން ކުރުމަށް ޚާއްސަކޮށްފަ އެވެ. އެ މީހާ އެކަމުގެ ތެރެއަށް ނުކުތީ ވެސް ތިމާވެއްޓާ ބެހޭ މިނިސްޓްރީން ހިންގި ކޯހަކުންނެވެ.

ނޭޗާ ޕާކްގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ވަލުތެރެއިން ކާށި ހޮވުމަށް ޚާއްސަ ހުއްދައެއް ވަނީ ދީފަ އެވެ. އެ އޮންނަ އުސޫލުގެ ތެރެއިން ކޮންމެ ދުވަހެއްގެ ހެނދުނު ހައެއްގެ ފަހުން، ނޭޗާ ޕާކް ހިމެނޭ ސަރަހައްދުގެ ވަލުން ކާށި ހޮވުމުގެ ފުރުސަތު އޮވެ އެވެ.

"އަޅުގަނޑުމެން ކުރި ސާވޭއަކުން ދެއްކީ ކާށި ހޮވައިގެން ރަނގަޅު އާމްދަނީއެއް ހޯދާކަން. ސާވޭގައި ސުވާލުކުރި އެކަކު އޭނާގެ ގޭގެ ސިޓިން ރޫމް ދައްކާފައި ބުނީ އެ ތަން ހެދީ މި ވަލުން ހޮވި ކާށި ވިއްކައިގެން ލިބުނު ފައިސާއިންނޭ. އެހެންވެ، އަޅުގަނޑުމެން ނިންމީ ކާށި ހޮވުން ކުރިއަށް ގެންދަން،" ހާދީ ބުންޏެވެ.

އައްޑޫ ނޭޗާ ޕާކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނެނީ ހަމައެކަނި ގުދުރަތީ މުއްސަނދިކަމެއް ނޫނެވެ. އެއީ އެވޭލާ ޒަމާނުގައި މީހުން ދިރިއުޅުނު ތަނަކަށް ވާތީ، ބައެއް މީސްމީހުންގެ މަހާނަތައް އަދި ބުދު ފައްޅިތަކުގެ އަސަރު ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް އެބަ ހުއްޓެވެ.

"ބޮޑަށް ހީވަނީ އެ ޒަމާނުގައި މަސްވެރިން މަހަށް ގޮސްފައި ތިއްބައި މަރުވީމާ ގެނެސް ވަޅުލަނީ ކަމަށް. އޭގެ ފަހުން ބައެއް މީހުން ނަދުރު ބުނަން ވެސް ޒިޔާރަތްތައް ބޭނުންކުރިކަން އެނގެން އެބަހުރި. މަހާނަތަކުގައި ދިދަ ވެސް ޖަހާފައި އެބަހުރި،" ހާދީ ބުންޏެވެ.

ނޭޗާ ޕާކްގެ ޓުއާގެ ތެރެއިން، އެ ތަނާ ގުޅުވައިގެން ހާދީ ކިޔައިދިން ތާރީޚީ މައުލޫމާތުތައް ވެސް އެހާމެ ޝައުގުވެރިވި އެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ކޯއްޓޭ ސަރަހައްދުގައި އޮންނަ މަޝްހޫރު "ރަނިންހަނާ" ފެންގަނޑާއި އިނގިރޭސިންގެ ދުވަސްވަރު ހެދި "ދިއްވާ ފެންގަނޑު" ގެ ވާހަކަތައް ފާހަގަކުރެވެ އެވެ. ކުރިންސުރެ ދައްކާ ވާހަކަތަކަށް ބަލާއިރު "ރަނިންހަނާ" ފެންގަނޑަކީ "ޕަރީންތައް" ފެންވަރާ އުޅުނު ތަނެވެ. އެކަމަކު މިހާރު އޭގެ އެހެން ވާޝަން ވެސް ވަނީ އުފަންވެފަ އެވެ.

"ބައެއް މީހުން ބުނެ އެޅޭ ދިއްވާ ފެންގަނޑުން ފެން ވެރީމާ މުސްކުޅިއެއް ނުވާނެއޭ. އެ ފެންގަނޑުގައި ޕަރީން [އަދިވެސް] އުޅެއޭ،" އިހުޒަމާނުގައި ދައްކާ ވާހަކަތަކާ ބެހޭ ގޮތުން ހާދީ ބުންޏެވެ.

މި ޕާކްގެ ތެރޭގައި، އިނގިރޭސިން އައްޑޫގައި އުޅުނު ޒަމާނުގެ ހަނދާންތައް ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް އެބަ ހުއްޓެވެ. އެ މީހުންގެ ބޭސްއެެއްގެ ގޮތުގައި އެ ދުވަސްވަރު ހިތަދޫ ކޯއްޓޭ ސަރަހައްދު ބޭނުންކުރި އެވެ. އެކަމަކު، އިނގިރޭސިން އޭރު ބޭނުންކުރި ގިނަ އެއްޗެހި ވަނީ ހަލާކުކޮށްފަ އެވެ. އަދި މި ސަރަހައްދުގައި ހުރި އިމާރާތްތައް ވެސް ވަނީ ތަޅާލައިފަ އެވެ.

އައްޑޫ ނޭޗާ ޕާކުން ފެންނަނީ ރާއްޖޭގެ ގުދުރަތީ ރީތިކަމާއި ނަލަކަމުގެ މަންޒަރުތަކެވެ. ތަފާތު ދިރުންތަކުގެ މާހައުލެކެވެ. ހިތްހަމަޖައްސާލަން އެވަރުގެ ދެވަނައެއް ނެތްކަމުގެ ކުލަތަކެވެ.

މިހާރު ވެސް ހައި ސީޒަންގައި ހަފުތާއަކު 1،200 އެއްހާ މީހުން މި ތަނަށް ޒިޔާރަތް ކުރެ އެވެ. އޭގެ ތެރެއިން 90 ޕަސެންޓަކީ ދިވެހިންނެވެ.

ގަޑިއެއްހާއިރުގެ ޓުއާ ނިއްމާލިއިރު، އައްޑޫގައި ވެސް ތާރީޚީ އަދި ގުދުރަތީ މުއްސަނދިކަން އޮތްކަން ކަށަވަރުވި އެވެ. ކާއްޓާއި ދަރު ހޮވަން ހާއްސަ ސަރަހައްދު މިއަދު މިއޮތީ ރާއްޖެ އިން މަދުން ނޫނީ ނުފެންނާނެ ވަރުގެ ގުދުރަތީ ރީތިކަމެއްގެ ތެރޭގަ އެވެ.