އާމްދަނީ ހޯދަން ހިމެނި ގިނަ ކަންކަން ބިލާހަކަށް!

ފާއިތުވި ދެ އަހަރު ދައުލަތުގެ ބަޖެޓް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅި އިރު ސްޕެޝަލް އިކޮނޮމިކް ޒޯން (އެސްއީޒެޑް) އާއި އެ ނޫން ކަންތައްތަކުން ދައުލަތަށް އެތައް ބިލިއަން ރުފިޔާއެއް ލިބޭނެ ކަމަށް ހިމަނާފައި އޮވެ އެވެ. ނަމަވެސް އެ ދެ އަހަރު ވެސް ނިމިދިޔައީ އެއިން ކަމެއް ހާސިލްނުވެ ހުސް އަތާ އެވެ.

ހަމަ އެގޮތަށް މި އަހަރު ވެސް ދައުލަތަށް ލިބޭ އާމްދަނީ އިތުރުކުރަން ހަތް ކަމެއް ހުށަހަޅާފައިވެ އެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި އެސްއީޒެޑުގެ ދަށުން އަންނަ އިންވެސްޓްމަންޓްތަކުން އިކުއިޒިޝަން ކޮސްޓްގެ ގޮތުގައި 500 މިލިއަން ރުފިޔާ ލިބޭނެ ކަމަށް ހިމަނާފައިވެ އެވެ. އޭގެ އިތުރުން ބިންވެރިކޮށްދީގެން 500 މިލިއަން ރުފިޔާ އާއި މާލެ ސަރަހައްދުން ކޮންސެޝަން ޗާޖެއް ނަގައިގެން 261 މިލިއަން ރުފިޔާ ލިބޭނެ ކަމަށް ހިމަނާފައިވެ އެވެ. ނަމަވެސް އަހަރު ނިމެން ބާކީ ތިން މަހަށް ވީއިރު އޭގެ ތެރެއިން އެއްވެސް ކަމެއް ހާސިލްވެފައެއްނުވެ އެވެ.

ދައުލަތުގެ ބަޖެޓަށް އާމްދަނީ އިތުރުކުރަން ހުށަހެޅި ބޮޑެތި ކަންކަން ހާސިލްނުވި ސަބަބާ ބެހޭ ގޮތުން ފިނޭންސް މިނިސްޓަރު އަހުމަދު މުނައްވަރުގެ ބަހެއް ލިބޭ ގޮތެއްނުވި އެވެ. މިނިސްޓަރުކަމާ ހަވާލުވެވަޑައިގެންނެވި ފަހުން ވަރަށް މަދު ފަހަރަކު ނޫނީ މީޑިއާއާ ބައްދަލުކުރައްވާފައިނުވާ މުނައްވަރަށް ތަކުރާރުކޮށް ގުޅުމުން ވެސް ފޯނަށް ޖަވާބުދެއްވާފައެއްނުވެ އެވެ.

ފިނޭންސް މިނިސްޓްރީގެ ކަންތައްތައް ހިނގާ ގޮތް ރަނގަޅަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވާ ބޭފުޅަކު ވިދާޅުވީ ދައުލަތަށް އާމްދަނީ އިތުރުކުރަން ހުށަހެޅި ކަންތައްތައް ހާސިލްވާ މިންވަރު އެ މިނިސްޓްރީން ކޮންމެ މަހަކު އެއް ފަހަރު ބަލަމުން އަންނަ ކަމަށެވެ. އަދި އެކަން ކުރުމަށް ސަރުކާރުގެ ކަމާ ބެހޭ ފަރާތްތަކަށް ބާރު އަޅައި ލިޔުމުން ވެސް އަންގާ ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

"ނަމަވެސް މި އަހަރު އެސްއީޒެޑުން ލިބޭނެ ކަމަށް ލަފާކުރި އާމްދަނީއެއް ނުލިބޭ. އަދި ބިންވެރިކޮށްދީގެން ލިބޭނެ ކަމަށް ލަފާކުރި އާމްދަނީ އާއި ކޮންޖެޝަން ޗާޖުން ލިބޭ އާމްދަނީއެއް ނުލިބޭ. ނަމަވެސް އެކަންކަން ނުވީ ކީއްވެގެން ކަމެއް ނޭނގެ. މަޖިލިސް ތެރެއިން ފާސްކުރަން ޖެހޭ ހުރިހާ ގާނޫނުތަކެއް ވަނީ ފާސްކޮށްފައި،" އެ ބޭފުޅާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ދައުލަތަށް އާމްދަނީ އިތުރު ނުވެ އަހަރު ނިމެމުން ދަނިކޮށް ހަރަދު ކޮންޓްރޯލްކުރަން ފިނޭންސް މިނިސްޓްރީން ވަނީ ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅައިފަ އެވެ. އޭގެ އެޅި މައިގަނޑު ސަބަބަކީ ވެސް ދައުލަތަށް ލިބޭނެ ކަމަށް ލަފާކުރި ގާތްގަނޑަކަށް 1.3 ބިލިއަނެއްހާ ރުފިޔާ ނުލިބޭނެކަން ޔަގީންވުމުން ކަމަށް ވެދާނެ އެވެ.

ބަޖެޓްގައި ހިމެނި ގިނަ ކަންތައްތައް ހާސިލްނުވި ނަމަވެސް ކުރިން ލަފާކުރި މިންވަރަށް ވުރެ އިތުރަށް ޓޫރިސްޓުން އައުމުން ބަޖެޓް ޑެފިސިޓް ކޮންމެވެސް ވަރެއް ކުޑަވާނެ ކަމަށް ބެލެ އެވެ. ތަފާސްހިސާބުތަކަށް ބަލާއިރު މި އަހަރު ރާއްޖޭގެ ޓޫރިޒަމް 4.7 ޕަސެންޓް ކުރިއަރާނެ ކަމަށް ސަރުކާރުން ލަފާކުރި އެވެ. ނަމަވެސް މިހާރު އެ މިންވަރު އުޅެނީ ގާތްގަނޑަކަށް ހަ ޕަސެންޓްގަ އެވެ. އޭގެ އިތުރުން ޓޫރިސްޓުން ހޭދަކުރާ މުއްދަތު ވެސް އިތުރުވެފައިވެ އެވެ.

"ކުރިން ލަފާކުރި މިންވަރަށް ވުރެ ރަނގަޅަށް ޓޫރިޒަމް ކުރިއަރަމުން އެބަ އާދޭ. އެސްޓިމޭޓްކުރި ވަރަށް ވުރެ ތަންކޮޅެއް ރަނގަޅަށް ޓޫރިޒަމް ޓީޖީއެސްޓީ އާއި އެއާޕޯޓް ސާވިސް ޗާޖް ވަނީ އިތުރުވެފައި. އަދި މީރާ އަށް ވެސް ލިބޭ އާމްދަނީ އިތުރުވަމުން އަންނަތަން ފެންނަނީ،" ކުރިން ވާހަކަދެއްކެވި ތަޖުރިބާކާރު ވިދާޅުވި އެވެ.

ބަޖެޓަށް އާމްދަނީ އިތުރުކުރަން ހުށަހެޅި ކަންކަން ހާސިލްނުވީ ރާވާފައިވާ ގޮތުން ކަމަށް ބައެއް ތަޖުރިބާކާރުން ދެކެވަޑައިގަންނަވަ އެވެ. އެ ބޭފުޅުން ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި ބަޖެޓްގައި އާމްދަނީ އިތުރުކުރަން ހުށަހަޅާއިރު އެކަން ހާސިލްކުރެވޭނެ ގޮތްތައް ކުރިން ރާވަން ޖެހެ އެވެ.

"ގިނަ ކަންތައްތަކަކީ ގާނޫނުތަކަށް ބަދަލު ގެނެސްގެން ކުރާ ކަންތައްތައް. އެކަންތައްތައް ކުރަން ވަކިން މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅަން ޖެހޭ. އެކަމަކު މިދިޔަ އަހަރާ ތަފާތުކޮށް މި އަހަރު މަޖިލިސް ތެރެއިން ކުރަން ޖެހޭ ކަންތައްތައް ވަނީ ކޮށްފައި. އެއާޕޯޓް ޑިވެލޮޕްމަންޓް ފީ ތަންކޮޅެއް ލަހުން އަމަލުކުރަން ފެށުނީ،" ތަޖުރިބާކާރަކު ވިދާޅުވި އެވެ.

މި އަހަރުގެ ބަޖެޓްގައި ހިމެނި އެއާޕޯޓް ޑިވެލޮޕްމަންޓް ޗާޖް ސަރުކާރުން ބޭނުންވީ ޖެނުއަރީ މަހުން ފެށިގެން ނަގާ ގޮތަށެވެ. ނަމަވެސް މަޖިލީހުން އެ ގާނޫނު ފާސްކުރިއިރު އޮތީ މެއި މަހުން ފެށިގެން އެ ޗާޖް ނަގާ ގޮތަށެވެ.

"މިދިޔަ އަހަރާ ތަފާތުކޮށް މި އަހަރު އެކަންތައް ކުޑަ. ކުރިން ގިނަ ކަންތައްތައް ފިނޭންސް އިން ބޭނުންވާ މުއްދަތަކަށް ނުނިމޭ އަދި އަމަލުކުރަން ވެސް ނުފެށޭ. އެހެންވުމުން އާމްދަނީ ލިބުން މަދުވެގެންދޭ،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

އޭނާ ވިދާޅުވީ އެސްއީޒެޑުން ލިބޭނެ ކަމަށް ލަފާކުރާ އާމްދަނީ ނުލިބުމުން ކޮންމެ އަހަރަކު ވެސް ވަރަށް ބޮޑަށް ވިސްނަން ޖެހޭ ކަމަށެވެ.

"މިދިޔަ އަހަރު އޮތީ އެއް ބިލިއަން ރުފިޔާ ލިބޭނެ ކަމަށް އެސްއީޒެޑުން. އެކަމަކު މިދިޔަ އަހަރު ވެސް ނުލިބުނު. އެހެންވެ މި އަހަރު ނިންމީ އެ އަދަދު ދެބައިކުޅަ އެއްބަޔަށް މަދުކުރަން. މިހާތަނަށް އެނގިފައި ވަނީ އިންވެސްޓްމަންޓްތަކާ ގުޅޭ ގޮތުން މަޝްވަރާކުރަމުން އަންނަ ކަމަށް. އެކަމަކު އެއިން އެއްވެސް ކަމެއް އަދި ނުނިމޭ،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

އިކޮނޮމިކް މިނިސްޓަރު މުހައްމަދު ސައީދު ވިދާޅުވެފައިވަނީ އެސްއީޒެޑަށް ކަނޑައަޅާފައި ހުރި އާމްދަނީގެ ވަރަށް ބޮޑު ބައެއް މި އަހަރު ނިމުމުގެ ކުރިން ލިބޭނެ ކަމަށެވެ.

"އެސްއީޒެޑަށް އެކަށައެޅި އާމްދަނީ އަހަރު ނިމުމުގެ ކުރިން ވަރަށް ބޮޑުތަން ރިއަލައިޒް [ހަގީގަތަކަށް]ވާނެ،" ސައީދު ވިދާޅުވި އެވެ.

އޭނާ އެހެން ވިދާޅުވި ނަމަވެސް އެއީ ކޮން ކަމެއް ކަން އަދިވެސް ނޭނގެ އެވެ. ފިނޭންސް މިނިސްޓަރު މުނައްވަރު ވިދާޅުވެފައި ވަނީ މި އަހަރުގެ ބަޖެޓާ ބެހޭ ހުރިހާ މައުލޫމާތެއް މި މަސް ތެރޭގައި ހާމަކުރައްވާނެ ކަމަށް އުއްމީދުކުރައްވާ ކަމަށެވެ.

ބަޖެޓްގައި އާމްދަނީ އިތުރުކުރަން ހުށަހަޅާ ގިނަ ކަންކަން ހާސިލްނުވުމުން ނަތީޖާއަކަށް ވެގެން ދަނީ ބަޖެޓް ޑެފިސިޓް ބޮޑުވުމެވެ. ދަރަނި ބޮޑުވާ އިރު ދައުލަތުގެ ހަރަދުތައް ކުޑަނުކުރާ ނަމަ އޭގެ ނޭދެވޭ އަސަރު މުޅި އިގްތިސާދަށް ކުރެ އެވެ.

އަންނަ އަހަރުގެ ބަޖެޓްގައި ވެސް ހަގީގަތަކަށް ނުވެދާނެ އާ އެތައް ކަމެއް ހިމެނުން އެކަށީގެންވެ އެވެ.