10 އަހަރު ނުވަނީސް އަރަބިއްޔާ އިމާރާތް ވެއްޓެނީ؛ ކީއްވެ؟

"ސުވާލެއް ނެތް، ތިޔައީ ބަލަންވާ ވަރަށް ނުބެލުމުގެ ނަތީޖާ. ކޮންސްޓްރަކްޝަންގެ ވަރަށް ބޮޑު ފެއިލިއާއެއް،" އަރަބިއްޔާ ސްކޫލުގެ މި އިމާރާތް ހުޅުވިތާ 10 އަހަރު ނުވަނީސް، އެތަނުގެ ތަނބުތަކުގައި ބޮޑެތި ރެނދު އަޅައި، ބޮލަށް ވެއްޓޭ ހިސާބަށް ދިޔައީ ކީއްވެގެންތޯ އެހުމުން އިންޖިނޭރަކު ވިދާޅުވި އެވެ.

"ތިން ކަމެއް ތީގައި އޮންނާނީ. އެއް ކަމަކީ އިންޖިނޭރިން މައްސަލަ. ނުވަތަ ސުޕަވިޒަން. ދެން އޮންނާނީ ކޮލިޓީ ދަށް އެއްޗެހި ބޭނުން ކުރުން."

އިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގެ ތަޖުރިބާކާރުން ގަބޫލުކުރައްވާ ގޮތުގައި ކޮންކްރީޓުން ހަދާފައިވާ އިމާރާތެއްގައި އަށް އަހަރުގެ ތެރޭގައި ރެނދުލާނީ މަސައްކަތް ކުރިއިރު ބަލަންޖެހޭ އެއްވެސް ކަމަކަށް ބެލިފައި ނެތުމުންނެވެ. އެހެން ނޫންނަމަ އެކަހަލަ އިމާރާތެއް މަދުވެގެން 50 އަހަރު ވަންދެން ބޭނުންކުރެވޭނެ ކަމަށް "މިހާރު" އާ ވާހަކަދެއްކެވި ބައެއް ބޭފުޅުން ވިދާޅުވި އެވެ.

އަރަބިއްޔާ ސްކޫލުގެ އާ އިމާރާތް ސެޕްޓެމްބަރު 19، 2013 ގައި ހުޅުވައި ކިޔަވައިދޭން ފެށިތާ އަށް އަހަރުގެ ތެރޭގައި، އެ ސްކޫލުގެ ތަނބުތަކުގައި ރެނދުލައި ވަރަށް ބޮޑަށް ހުރީ ހަލާކުވެފަ އެވެ. އެންމެ ރެނދެއް ނޫނެވެ. އެތައް ބައިވަރު ރެނދެކެވެ. އަދި އެއީ ބޮޑެތި ރެނދުތަކެކެވެ. މި މަންޒަރު އާންމުވުމާ އެކު، އެތަނުގެ ކޮލިޓީ އާ ދޭތެރޭ އެތައް ބަޔަކު ވަނީ ސުވާލު އުފައްދައިފަ އެވެ.

ހަޔަ އެޑިއުކޭޝަން މިނިސްޓްރީގެ ސްޓޭޓް މިނިސްޓަރު އަދި ކޮންސްްޓްރަކްޝަން އިންޖީނިއަރު މުހައްމަދު ހާޝިމް ވިދާޅުވި ގޮތުގައި، ކޮންކްރީޓް ސްޓްރަކްޗަރު ހަދާއިރު އެ މަސައްކަތް ކުރިއަށް ގެންދާ ގޮތް ބެލުމަށް ޕްރޮޖެކްޓް ކޮންސަލްޓަންޓެއް ހުންނާނެ އެވެ. ޑިޒައިންނާ އެއްގޮތަށް މަސައްކަތް ކުރާކަން ކަށަވަރު ކުރުމަކީ އެ ބޭފުޅެއްގެ ޒިންމާއެއް ކަމަށް ހާޝިމް ވިދާޅުވި އެވެ.

ހާޝިމް ވިދާޅުވީ ރަނގަޅު ފެންވަރުގައި ކޮންކްރީޓުން އިމާރާތްކޮށްފައިވާ ތަނެއް މިހާ ކުޑަ ދުވަސްކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި ފެއިލްވެގެން ނުވާނެ އެވެ. އެހާ އަވަހަށް ހަލާކުވެގެން ދާނީ ޑިޒައިނިންގެ މައްސަލައަކުން ނުވަތަ އިމާރާތްކުރުމުގެ ފެންވަރު ދަށްވެގެން ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ނަމަވެސް ރާއްޖޭގައި އިމާރާތްކުރެވޭނީ އެ ތަނެއްގެ ޑިޒައިނަކަށް ސަރުކާރުގެ ހުއްދަ ލިބިގެން ކަމަށްވާތީ ޑިޒައިނިންގެ މައްސަލަ ދިމާވުމުގެ ފުރުސަތު ވަރަށް ކުޑަކަމަށް ހާޝިމް ވިދާޅުވި އެވެ. ސްކޫލެއް ނަމަ އެ ކަމަށް މާ ބޮޑަށް ބަލާނެ ކަމަށް ވެސް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

"މަސައްކަތުގެ ފެންވަރުގެ ދަށްވުން ނުވަތަ ބޭނުންކުރި މެޓީރިއަލްގެ ފެންވަރު ދަށްވުމަކީ ވެސް ވެދާނެ ކަމެއް އިމާރާތް އެހާ އަވަހަށް ހަލާކުވުމަކީ. ކޮންސަލްޓެންޓުން ހަމަޖައްސާފައި ތިބެނީ އެކަންތައް ވިޔަ ނުދިނުމަށް،" ހާޝިމް ވިދާޅުވި އެވެ.

އޭނާ ވިދާޅުވީ ތަނބުތައް ހަލާކުވާން ފަށައިފިނަމަ އެއީ ސްޓްރަކްޗަރަލް ފެއިލިއާއެކެވެ.

"ތަނބުތައް ހަލާކުވާ ނަމަ އެހާ ބައިވަރު ކުދިން ކިޔަވަން ދާ ސްކޫލެއްގައި ކިޔަވަން ބޭނުންކުރުމަކީ ވެސް ނުރައްކާތެރި ކަމެއް ކަމަށް އަޅުގަނޑު ގަބޫލުކުރަނީ. އެއީ ވަރަށް ބޮޑު ރިސްކެއް،" ހާޝިމް ވިދާޅުވި އެވެ.

ސިވިލް އިންޖީނިއާސް އެސޯސިއޭޝަންގެ ސެކްރެޓަރީ ޖެނެރަލް އަބްދުﷲ ނައުޝާދު ވިދާޅުވީ އަރަބިއްޔާ އިމާރާތުން ގެއްލުމެއް ފެންނަ ވަރަށް އަދި އުމުރު ކައިރި ވެސް ނުވާ ކަމަށެވެ. ސޯޝަލް މީޑިއާއިން ފެނުނު ފޮޓޯތަކާ ހަވާލަދެއްވައި އޭނާ ވިދާޅުވީ އެކަން އެގޮތަށް ވާނީ ކޮލިޓީ ކޮންޓްރޯލްގެ ކަންތައް އަތް ދަށުން ދިއުމުން ކަމަށެވެ.

"އެއީ ވަރަށް ބޮޑު އިޝޫއެއް، އިމާރާތްތަކުން ފެނިގެން ވާނެ ކަމެއް ނޫން އެއީ. އަޅުގަނޑަށް ގަބޫލުކުރެވެނީ އިމާރާތްކުރުމުގައި ކޮންސްޓްރަކްޝަން ކޮލިޓީ ކޮންޓްރޯލް ނުބެލިފައޭ އޮތީ. އިމާރާތްކުރަމުންދާއިރު އެ ހުރިހާ ސްޓޭޖްތަކުން ފެއިލްވެފައޭ އޮތީ،" ކޮންސްޓްރަކްޝަން އިންޖީނިއަރެއްގެ ގޮތުގައި 21 އަހަރު މަސައްކަތްކުރައްވާފައިވާ ނައުޝާދު ވިދާޅުވި އެވެ.

އޭނާ ވިދާޅުވީ އިންޖީނިއަރެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން، އެވަރުގެ ސްކޫލެއްގައި ދަރިވަރުން އެ ހާލަތުގައި ކިޔަވައިދޭން ފަސްޖެހޭ ކަމަށެވެ. ނަމަވެސް ބޮޑު މަރާމާތެއް ކޮށްގެން ދިގު މުއްދަތަކަށް އެތަން ބޭނުން ކުރެވިދާނެ ކަމަށް ގަބޫލުކުރެއްވޭ ކަމަށް ނައުޝާދު ވިދާޅުވި އެވެ.

"ގަބޫލެއް ނުކުރެވޭ ޑިޒައިން މައްސަލައެކޭ. ކޮންސްޓްރަކްޝަންގެ ކޮލިޓީގެ ކަމެއް ކަމަށް ގަބޫލުކުރެވެނީ. މަރާމާތުކޮށްގެން ބޭނުންކުރެވިދާނެ ކަމަށް ފެނޭ. މަސައްކަތްކުރިއިރު ބަލަންވާ ވަރަށް ކުޑަ ނަމަވެސް ބެލިފައިނެތީ. [އިމާރާތް] ތަޅާލާ ހިސާބަކަށް ދާނެއެކޭ ހިތަކަށް ނާރާ،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ބެލެނިވެރިން ބުނަނީ ސްކޫލަށް ފޮނުވަން ބިރުގަންނަ ކަމަށް

އެ މައްސަލައިގައި އަރަބިއްޔާގެ ބެލެނިވެރިން ވަނީ ނޫސްވެރިން އެ ސްކޫލު ސަރަހައްދަށް ގެންގޮސް ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކޮށްފަ އެވެ.

އެ ތަނުން އެއް ބެލެނިވެރިއަކު "މިހާރު" އަށް ބުނީ އިމާރާތް އެހާ ބޮޑަށް ހަލާކުވެފައި ހުރުމުން އޭނާގެ ހަތަރު ދަރިން ސްކޫލަށް ފޮނުވަން ފަސްޖެހޭ ކަމަށެވެ. އަންނަ މަހުގެ ފަހެއްގައި ޓެސްޓުތައް ފަށާތީ ސްކޫލަށް ފޮނުވުން ނޫން އިތުރު ގޮތެއް ނެތް ކަމަށް ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކުރި ބެލެނިވެރިޔާ ބުންޏެވެ.

އޭނާ ބުނިގޮތުގައި މިދިޔަ ހަފުތާއަށްވުރެ މި ހަފުތާގައި ރެނދުތައް އިތުރަށް ވަނީ ފުޅާވެފަ އެވެ. އެހެންވެ، އެ ކުދިންގެ ކިޔެވުން ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށް ރައްކާތެރި މާހައުލެއް ގާއިމްކޮށްދިނުމަށް އެ ބެލެނިވެރިން ވަނީ ސަރުކާރަށް ގޮވާލައިފަ އެވެ.

"ބޭރުން އަސްލު މި ފެންނަނީ ގެއްލުމުގެ ވަރަށް ކުޑަ މިންވަރެއް. ހުރިހާ ފްލޯއެއްގެ ތަނބުތަކުގައި އެބަހުރި ރެނދުލާފައި. ސިޑި ދަށުގައި ވެސް އެބަހުރި އެ ގެއްލުންތައް. އޭގެ އިތުރުން ފެން ލީކުވުމުގެ މައްސަލަތައް ވަރަށް ބޮޑު،" 700 އަށްވުރެ ގިނަ ދަރިވަރުން ކިޔަވަމުން އަންނަ ސްކޫލުގެ ބެލެނިވެރިޔާ ބުންޏެވެ.

އެހެން ބެލެނިވެރިޔަކު ބުނީ ސްކޫލުން ފެންނަން ހުރި ގެއްލުންތަކުން އޭނާގެ ދެ ދަރިން ކަންބޮޑުވެގެން އެ ވާހަކަދައްކާފައިވާ ކަމަށެވެ.

"އެއް ދުވަހަކު ބުނީ ސީލިން ތެޅޭ ވާހަކަ މަތީ ފްލޯގައި އުޅޭ ކުދިންތަކެއް ދުވަން ފެށީމަ. މަތިން ވެއްޓިއްޖެއްޔާ މަރުވެދާނެއޭ ބުނީ. ބިރު ގަނޭ ސްކޫލަށް ފޮނުވަން. އެކަމަކު އަލިމަގެއް ނުފެނު،" އެ ބެލެނިވެރިޔާ ބުންޏެވެ.

އެ ބެލެނިވެރިންގެ އަނެއް ޝަކުވާއަކީ މާލެ ސަރަހައްދުގެ އެހެން ސްކޫލުތަކަށް ސަރުކާރުން ދޭ ސަމާލުކަން އަރަބިއްޔާއަށް ނުދިނުމެވެ. އިމާރާތްތަކުން ފެންނަނީ އެ ތަފާތުކަން ދަރިވަރުންނާއި ބެލެނިވެރިން ވެސް ފާހަގަކުރެ އެވެ.

"ކައިރީގައި މި ހުރި ދެ ސްކޫލުގެ އިމާރާތް ފެނިފައި ކުދިން ދެރަވެގެން އެ ވާހަކަ ދައްކާ. އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހުރިހާ ކަމަކުން ފިއްތުން މި އަންނަނީ. ކީއްވެގެންތޯ އަރަބިއްޔާ ނިކަމެތިވެގެން ދަނީ،؟" ބެލެނިވެރިޔަކު ސުވާލު އުފެއްދި އެވެ.

އަރަބިއްޔާ ސްކޫލު އެންމެ ފުރަތަމަ ހިންގީ މިހާރު ގާކޮށި ފްލެޓްތައް އޮތް ބިމުގަ އެވެ. އެ ބިމުގައި ހުރި އިމާރާތް ބާވެގެން، ވަގުތީ ގޮތުން އެ ސްކޫލު އީޕީއެސް ސްކޫލު އެންމެ ކުރިން ހުރި އިމާރާތަށް ބަދަލުކުރި އެވެ. އަދި ފަހުން، މަންދު ކޮލެޖު ހިންގި އެމްއީއެސް އިމާރާތުގައި ވެސް އަރަބިއްޔާ ސްކޫލު ހިންގި އެވެ.

އަރަބިއްޔާގެ އާ އިމާރާތް އަޅަން 29 މިލިއަން ރުފިޔާ އަށް ހަވާލުކުރީ މާލާ ހައި ރައިޒިން ނަމަކަަށް ކިޔާ ކުންފުންޏަކާ އެވެ.

އިމާރާތުގެ ފައުންޑޭޝަން އެޅުމަށް ފަހު މާލާ ހައި ރައިޒިން ކުންފުނިން މަސައްކަތްތައް ހުއްޓާލީ ޑޮލަރުގެ އަގަށް ގެނައި ބަދަލާ ގުޅިގެން ބޮޑު ގެއްލުމެއް ވާ ކަމަށް ބުނެ އެވެ. އެހެންވެ، އެޑިއުކޭޝަން މިނިސްޓްރީން ހަތް ބުރީގެ އިމާރާތް އެޅުމަށް އެލްއެފް ކޮންސްޓްރަކްޝަން ނަމަކަށް ކިޔާ ކުންފުންޏަކާ ހަވާލުކުރި އެވެ. އޭރުގެ ރައީސް މުހައްމަދު ނަޝީދުގެ ސަރުކާރުން ބައެއް ސިޔާސަތުތަކަށް ގެނެސްފައިވާ ބަދަލުގެ ދަށުން އެ މަސައްކަތް އެ ކުންފުންޏާ ހަވާލުކުރީ އޭރުގެ ހައުސިން މިނިސްޓްރީންނެވެ.

މިހާރު އެ ފެންނަ އިމާރާތް ހަދާފައިވަނީ އެލްއެފް ކޮންސްޓްރަކްޝަނުންނެވެ.

އެޑިއުކޭޝަން މިނިސްޓްރީން މިހާރު އަންނަނީ ދިގު މުއްދަތެއްގައި އަރަބިއްޔާގެ އިމާރާތް ބޭނުންކުރެވޭނެ ގޮތަށް ސްޓްރަކްޗަރަލް އެސެސްމަންޓެއް ހެދުމަށް ބަޔަކާ ހަަވާލުކޮށްފަ އެވެ. އެ މަސައްކަތް މިއަދު ފަށާފައިވާއިރު، ކުރިއަށް އޮތް ދެ މަސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އެ އެސެސްމަންޓު ހަދައި ނިމޭނެ ކަމަށް މިނިސްޓްރީން ބުންޏެވެ.