ހުޅުމާލެ އިތުރަށް ހިއްކުން؛ ހެދޭނެ ބޮޑު ގޯހެއް؟

ހުޅުމާލޭގެ ފަޅު އިތުރަށް ހިއްކުމާ މެދު އާންމުން ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކުރުމުން، ރައީސް އޮފީހުގެ ތަރުޖަމާން މިއުވާން މުހައްމަދު އެކަން ސިފަކުރެއްވީ، އެއީ މާލޭގެ މީހުންނާއި އެ ތަނުގައި ދިރިއުޅޭ އެހެން މީހުންނަށް ބޯހިޔާވަހިކަން ދިނުމާ ދެކޮޅު ހެދުމުގެ ނިޔަތުގައި ބަޔަކު ކުރާ ކަމެއްގެ ގޮތުގަ އެވެ. އެންމެ ފަހުން ބޭއްވި ރައީސް އޮފީހުގެ ނިއުސް ކޮންފަރެންސްގެ މިއުވާން އެ ސުވާލު އުފެއްދެވި އެވެ.

ބިން ހިއްކުން ދިފާއު ކުރައްވައި އޭނާ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި، މާލެ ސަރަހައްދު އިންތިހާ އަށް ތޮއްޖެހިފައި އޮތުމުން، ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ ބޭނުން އަދިވެސް ވަރަށް ބޮޑެވެ. އެހެންވެ، ބޯހިޔާވަހިކަން ހަމަޖެއްސުމަށް ސަރުކާރުން ކުރިން އެކުލަވާލާފައިވާ ޕްލޭންތަކަށް ބަދަލު ގެނެސްގެން ވިޔަސް އެ މައްސަލައަށް ހައްލު ހޯދާނެ އެވެ.

އެއް ބަޔަކު ބުނާ ގޮތުގައި، ހުޅުމާލެ އިތުރަށް ހިއްކަން އުޅެނީ ރައީސް އިބްރާހިމް މުހައްމަދު ސޯލިހުގެ ވައުދުފުޅާ އެއްގޮތަށް މާލޭގެ މީހުންނަށް ހިލޭ ގޯތި ދޭނެ ބިން ނެތިގެންނެވެ. އެކަމަކު، ސަރުކާރުން އެ ވާހަކަ ދޮގުކުރި އެވެ. ސަރުކާރުގެ ހައުސިން މަޝްރޫއުތަކަށް ބޭނުންވާ ވަރަށް ހުޅުމާލޭގައި ބިން އެބަހުރި ކަމަށް ބުންޏެވެ.

އަނެއް ބަޔަކު ބުނާ ގޮތުގައި، ބިން ހިއްކުމާ އެމީހުން ދެކޮޅީކީ ނޫނެވެ. ގޯތި ދޭން ދެކޮޅު ހަދަނީއެއް ވެސް ނޫނެވެ. ހުޅުމާލެ އިތުރަށް ހިއްކައިގެން، އެ ތަނުން މީހުންނަށް ގޯތި ދޭން ވެއްޖެ ނަމަ އެ ތަން ވެސް ތޮއްޖެހޭނީ އެވެ. ހުޅުމާލެ ދެވަނަ މާލެއަކަށް ވާނީ އެވެ. މިހާރު ވެސް ދެ ފިޔަވައްސާ އެކު ހުޅުމާލޭގެ އާބާދީ ލައްކައަކަށް އަރަން ދަނީ އެވެ.

ހުޅުމާލެއިން އިތުރަށް ހިއްކަން އުޅެނީ ހުޅުމާލޭގެ ދެ ފޭސް ގުޅުވާލާ ބްރިޖުތައް ހުންނަ ޓަނަލުގެ ހުޅަނގު އުތުރުކޮޅަށް ނިމޭ ހިސާބުން ފެށިގެން އުތުރަށް އޮތް މުޅި ފަޅެވެ. އޭރުން މުޅި ފަރުކޮޅުފުށި ވެސް ދާނީ ހިއްކާ ހިސާބުގެ ތެރެއަށެވެ. އެކަމަކު، އެ ސަރަހައްދު ހިއްކުމަކީ ހުޅުމާލޭގެ މާސްޓާޕްލޭނުގައި އޮތް ކަމެއް ނޫނެވެ.

ހުޅުމާލޭގެ މާސްޓަޕްލޭންގައިވާ ގޮތުން ކުރިން އެ ފަޅުގައި ހަދަން އުޅުނީ ދުނިޔޭގެ ފެންވަރު ކްރޫޒް ޓާމިނަލެކެވެ. އެ ޓާމިނަލް ހަދައިދޭނެ ބަޔަކު ހޯދަން އިއުލާން ކުރުމުން އެކަމުގެ ތަޖުރިބާ ހުރި ބޮޑެތި ބައެއް ކުންފުނިތަކުން ޝައުގުވެރިކަން ވެސް ފާޅުކުރި އެވެ.

"އޯޝަން ފްރޮންޓް" ލަގްޒަރީ އެޕާޓްމަންޓްތައް ވެސް ހަދަން ޕްލޭންކޮށްފައި އޮތީ އެ ސަރަހައްދުގަ އެވެ. އެ މަސައްކަތް މިދިޔަ އަހަރު ބަޔަކާ ހަވާލު ވެސް ކުރި އެވެ.

އާބަންކޯގެ މާކެޓިން އަދި ޕަބްލިކް ރިލޭޝަން ޑިރެކްޓަރު ނިއުޝާދު ޝަރީފް ވިދާޅުވި ގޮތުގައި، ހުޅުމާލެ އިތުރަށް ހިއްކުމުގެ މަޝްވަރާތަކެއް އެ ކުންފުންޏާއި ސަރުކާރުން އަންނަނީ ކުރަމުންނެވެ.

"އެކަމަކު، އެކަމުގައި ވަކި ގޮތެއް އަދި ނުނިންމާ،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ހުޅުމާލެ އިތުރަށް ހިއްކުމާ މެދު އާންމުންގެ މެދުގައި ވެސް ހިޔާލު ތަފާތެވެ. އަދި ދާއިރާގައި އުޅުއްވާ ބައެއް ބޭފުޅުންގެ ވިސްނުން މިކަމާ ދެކޮޅެވެ.

މާސްޓަޕްލޭނަށް ބަދަލު ގެނެސް، ހުޅުމާލެ އިތުރަށް ހިއްކުމަކީ ހެދޭނެ ވަރަށް ބޮޑު ގޯހެއް ކަމަށް، އެޗްޑީސީ އަދި މިހާރުގެ އާބަންކޯގެ ކުރީގެ މެނޭޖިން ޑިރެކްޓަރު ސުހައިލް އަހުމަދު ގަބޫލުކުރައްވަ އެވެ.

"އަޅުގަނޑަށް ގަބޫލުކުރެވޭ ގޮތުގައި، ވަރަށް ބޮޑަށް ވިސްނާފައި ކުރަން ޖެހޭނެ ކަމެއް އެއީ،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ސުހައިލް ވިދާޅުވީ އެ ސަރަހައްދު ހިއްކާ ނަމަ ސަރުކާރުން ވަރަށް ރަނގަޅަށް އެކަން ޕްލޭން ކުރަން ޖެހޭނެ ކަމަށެވެ.

"އަޅުގަނޑު ދެކޭ ގޮތުގައި މާލެ ސަރަހައްދަށް މާ މީހުން ގިނަވޭ އެބަ. އެހެންވީމާ ޕޯކަސް ކުރަންވީ، އަޅުގަނޑަށް ހީވާ ގޮތުން، އެހެން ދިމަދިމާ އާބާދުކުރަންހެން، މާލެ އަށް މީހުން ގިނަކުރުމަށް ވުރެ،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

"ކުރިން ވެސް ވަރަށް ބައިވަރު ޕްލޭންތަކާ އެއްޗެހި ކުރެވިގެން، ވަރަށް ލޯންގް ޓާމް ޕްރޮސެސްއަކުން ހެދިފައި އޮތް މާސްޓަޕްލޭނެއް މިއީ. މާސްޓަޕްލޭންގައި ހަމަ ސޯޝަލް އިމްޕެކްޓަށް ވިސްނާފައި [ހަދާފައި އޮތީ]. މިސާލަކަށް މިހާ އާބާދީއެއްގެ މީހުން އުޅޭއިރުގައި އެ މީހުންނަށް އާމްދަނީ ލިބޭނެ ގޮތްތައް ވެސް އެބަޖެހޭ ހުންނަން. އެކިއެކި ކޮމާޝަލް ކަންތައްތައް."

މިހާރު އަޑުއިވިފައި އޮތް ގޮތުން ނަމަ، އުޅެނީ އެ ސަރަހައްދު ހިއްކައިގެން ގޯތި ދޭން ކަމަށް ސުހައިލް ވިދާޅުވި އެވެ. އެހެން ވެއްޖެ ނަމަ، އިޖުތިމާއީ ބޮޑެތި މައްސަލަތަކެއް ހުޅުމާލެ އިން ނުކުމެދާނެ ކަމުގެ ބިރު އެބައޮތް ކަމަށް އޭނާ އިޝާރާތްކުރެއްވި އެވެ.

"އިތުރުވާ މީހުން، އެ މީހުންގެ ޖޮބް އޮޕޮޗުނިޓީސްތައް، ކުރިން ހުރި ފުރުސަތުތައް ވެސް އެ ގެއްލެނީ. މެރީނާއާ ތަންތަނަކީ ޖޮބް އޮޕޮޗުނިޓީސްތައް، އެ ފުރުސަތު ބަންދުވެފައި އަނެއްކާވެސް މީހުން މި ގިނަވަނީ،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ހުޅުމާލޭގެ މާސްޓަޕްލޭން ހެދުމުގައި ފަންނީ ގޮތުން އުޅުއްވި ބޭފުޅަކު ވެސް ވިދާޅުވި ގޮތުގައި، މިއީ ހިތި ނަތީޖާއެއް ތަޖުރިބާކުރަން ޖެހިދާނެ ކަމެކެވެ. ހުޅުމާލެ ފުރަތަމަ ހިއްކީ ވެސް މާލެ އަށް ދިމާވެފައި އޮތް ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ ދަތިކަން ހައްލުކުރަން ކަމަށް ވިޔަސް، އޭގެ ނަތީޖާ އަދި އަދަށް ދާންދެން ވެސް ނުފެންނަ ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

އެހެން، އެކަން ވަމުންދަނީ، އޭނާ ގަބޫލުކުރައްވާ ގޮތުގައި، ކުރެވޭ ޕްލޭންތަކާ އެއްގޮތަށް ކަންކަން ކުރިއަށް ނުގެންދާތީ އެވެ.

އޭނާ ވިދާޅުވީ ހުޅުމާލޭގެ ދެ ފިޔަވަހީގެ މާސްޓަޕްލޭން ހަދާފައި އޮތީ މާލެ ސަރަހައްދަށް އިތުރުވާ އާބާދީ އާއި ވިޔަފާރިތަކާއި އިންޑަސްޓްރިއަލް މަސައްކަތްތަކާ އަދިވެސް އިތުރު ކަންކަމަށް ބޭނުންވާ އިންފްރާސްޓްރަކްޗާ ހިމަނައިގެން ކަމަށެވެ. އެ މާސްޓަޕްލޭން ހެދުމަށް ރާއްޖެ އާއި ރާއްޖެއިން ބޭރުގެ ތަޖުރިބާކާރުންގެ ހިޔާލާއި މަޝްވަރާ ހޯދި އެވެ.

"އެކަމަކު ބައްލަވާ މާލެ އިން ހައުސިން އެންމެ ބޮޑަށް ބޭނުންވާ މީހުންނަށް އެ ފުރުސަތު މިއަދު ގެއްލިފައި މި އޮތީ. ވިޔަފާރި އުސޫލުން ބޮޑެތި ބިންތައް މި ދިނީ މާލެ އާއި ރަށްރަށުގައި ބޮޑެތި ބިންތައް ހުރި މީހުންނަށް. އޭގެ ނަތީޖާއަކަށް މިވީ މާލެ އިން އެންމެ ބޮޑަށް ގެދޮރު ބޭނުންވެފައި ތިބި މީހުން ބާކީވުން،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

އޭނާ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި، ވިސްނަންވީ ހުޅުމާލެ އިތުރަށް ހިއްކުމުގެ ބަދަލުގައި ނުވަތަ މާސްޓަޕްލޭންގައި އޮތް ގޮތަށް އެތަނުގައި ކްރޫޒް ޓާމިނަލެއް ހެދުމަށް ވުރެ ވެސް ބޮޑަށް އާންމުންނަށް ފައިދާ ހުރި ބަދަލެއް ގެންނާށެވެ. މިސާލެއްގެ ގޮތުގައި އޭނާ ނެންގެވީ މާލޭގެ ބަނދަރުގެ ދަތިކަމެވެ.

"ތިބޭފުޅުންނަށް ފެންނާނެ މާލޭގެ ބަނދަރުތައް، ނޯތު ހާބަރާއި ދެކުނު ހާބަރާއި ޓީޖެޓީ އޮތް ހާލަތު. އެ ތަންތަން އެ އޮންނަނީ ފިތިބާރުވެފައި،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

އޭނާ ވިދާޅުވީ، މާލެ ސަރަހައްދަށް މި އިތުރުވާ ބޮޑު އާބާދީއަށް މުދަލާއި އެ ނޫން ވެސް އެއްޗެހި އެތެރެކުރަން މި ބަނދަރުތަކަށް އިތުރު ޖާގަ ބޭނުންވާ ކަމަށެވެ. އެކަމަކު އޭނާ ވިދާޅުވީ މާލެއިން މިހާރު އެ ޖާގަ ލިބެން ނެތް ކަމަށެވެ.

"މާލެ އާއި ހުޅުމާލެ ގުޅުވާލާ ބްރިޖު ވެސް މިހާރު މި އޮންނަނީ ޓްރެފިކް ތޮއްޖެހިފައި. އަދި ފޭސް ޓޫ ހުޅުވާލީމާ މާ ބޮޑުވެއްޖެ އެކަން. އެހެންވީމާ، އަޅުގަނޑުމެން އެބަޖެހޭ ކްރޫޒް ޓާމިނަލަކަށް ވުރެ ވެސް ދުރަށް ވިސްނަން މި ބޮޑު އާބާދީ އަށް ބޭނުންވާ ކަންކަން ހަމަޖައްސަން،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

މީގެ 15 ވަރަކަށް އަހަރު ކުރިން ހުޅުމާލެ ހިއްކަން ފެށުމާ އެކު، ވަރަށް ރަނގަޅު މާސްޓަ ޕްލޭނެއް އޭރު ތިއްބެވި އިސްވެރިން ހެއްދެވި އެވެ. އެއާ އެއްގޮތަށް ވަރަށް ގިނަ ކަންކަން ކުރި އެވެ. މިއަދު މި ހިސާބަށް އައީ އެ މާސްޓަޕްލޭނަށް ރަނގަޅަށް އަމަލު ކުރުމުންނެވެ. އެކަމަކު، ވެރިކަންތަކަށް އައި ބަދަލާއި ހާލަތަށް ފައްތައިގެން މާސްޓަޕްލޭން ބަދަލު ކުރުމާއި އެ އަށް އަމަލު ނުކުރެވުމުގެ ނަތީޖާ ފެންނަނީ ރަނގަޅަށް ނޫން ކަމަށް ފަންނީ މީހުން ވެސް ބުނެ އެވެ. ހާއްސަކޮށް ބޮޑު ސިންގާ އާބާދީއެއް އިތުރުވާއިރު، އެ އާބާދީ މެނޭޖު ނުކުރެވުމުން ދިމާވާ އެތައް ކަމެއް މިއަދު ވެސް އެބަ ފެނެ އެވެ.

މި ރިޕޯޓަށް ކުރިން ވާހަކަ ދެއްކި ތަޖުރިބާކާރުގެ ހިޔާލަކީ ހިއްކަން އުޅޭ ސަރަހައްދުގައި ރަނގަޅު ފެންވަރެއްގެ ބަނދަރެއް ހެދުމެވެ. އޭރުން މާލެ އަށް ވެސް އެއްކަމަކުން ބާރު ކުޑަވީ އެވެ.

އޭނާގެ އަނެއް ކަންބޮޑުވުމަކީ ހުޅުމާލޭގެ އުތުރުން މިހާރު ހިއްކާފައި އޮތް ބިމުން 26 ހެކްޓަރު ހައި އެންޑް ޓޫރިޒަމަށް ހާއްސަކޮށްފައި އޮތް އޮތުމެވެ. ރާއްޖޭގެ ޓޫރިޒަމްގެ ބެޑް ކެޕޭސިޓީގެ 32 ޕަސެންޓް މިހާރު ވެސް މާލެ ސަރަހައްދުން ކަވަރުކުރާތީ، އެ ޕްލޭނަށް ބަދަލު ގެނެސް، ހައުސިންއަށް ބޭނުންވާ ބިން އެ ސަރަހައްދުގައި ހަމަޖެއްސުން މާ ރަނގަޅުވާނެ އެވެ. އޭރުން އިތުރަށް ބިން ނުހިއްކާ ވެސް ވާނެ އެވެ.

ހުޅުމާލެއަކީ ވަކި ބޭނުމަކަށް ހިއްކި ތަނަކަށް ވިޔަސް މުޅި ރާއްޖޭގެ ހައުސިންގެ މައި ނާރެހަކީ އެއީ ކަމަށް ބަލައިގެން އުޅެން ވެއްޖެ ނަމަ ނަތީޖާ ގޯސްވެދާނެ ކަމުގެ އިންޒާރު ފެންނަ މިހާރު މަންޒަރުތަކުން އެކަނި ވެސް ލިބެ އެވެ. އިޖުތިމާއީ މައްސަލަތަކުގެ ހާއްޔަކަށް ތަން ބަދަލުވާ ތަން އެބަ ފެނެ އެވެ. މީހުންގެ ފުރާނަ ސަލާމަތް ނުކުރެވޭ ވަރުގެ ބޮޑެތި އެކްސިޑެންޓްތަކެވެ. ކުރުކޮށް ބުނާ ނަމަ އާބާދީ އިތުރު ކުރަމުން ގޮސް މި މާލެއެކޭ އެއްގޮތަށް ހުޅުމާލެ ބަދަލުވުމުގެ މަންޒަރު ފެންނަން މާ ގިނަ ދުވަހެއް ނެތެވެ.