ވަކި ބަޔަކަށް ގަނެވޭ ގޮތަށް ބިން ވިއްކުން: ތަފާތު ކުރުމެއްތަ؟

ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ މައްސަލަ ހައްލުކުރަން އެއްވެސް ސަރުކާރަކަށް އެދެވޭ ނަތީޖާއެއް ނެރެވިފައެއް ނުވެ އެވެ. ސޯޝަލް ހައުސިން މަޝްރޫއުތައް އިތުރުވެގެން ދިޔަޔަސް، ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ މައްސަލަ އޮތްގޮތް މާލެ ސަރަހައްދަށް އެކަނި ބެލިޔަސް، ފެންނާނެ އެވެ. އެކަން އެގޮތަށް އޮއްވާ ހުޅުމާލޭ ދެވަނަ ފިޔަވަހިން ބޮޑު އަގުގައި ބިން ވިއްކަން އަނެއްކާވެސް ނިންމީ އެވެ. މައްސަލަ އިތުރަށް ބޮޑުވީ އުސޫލު ބަދަލު ކުރުމަށްފަހު ހަމައެކަނި މާލޭ މީހުންނަށް ބިން ވިއްކަން ނިންމުމުންނެވެ.

މީގެކުރިން ވެސް ހުޅުމާލޭގެ ބިންތައް ވިއްކިޔަސް، މިފަހަރު ބިން ވިއްކަން އިއުލާން ކުރުމާ އެކު ގިނަ ބަޔަކު އުފައްދަން ފެށި ސުވާލަކީ ބިމުގެ ދަތިކަމުގެ މައްސަލަ ހައްލުކުރަން ހިއްކި ބިމެއް ހައުސިން ޑިވެލޮޕްމަންޓް ކޯޕަރޭޝަން (އެޗްޑީސީ) އަށް ބޭނުން ގޮތަކަށް ވިއްކިދާނެ ކަމާ މެދު އެވެ. ހުޅުމާލޭގެ ބިމުގެ މިލްކުވެރިކަން އެޗްޑީސީއަށް އޮތުމުން އެ ބިން ވިއްކޭނެ ކަމާ މެދު ސުވާލު އުފެއްދޭކަށް ނެތެވެ. އެކަމަކު މިފަހަރު ބިން ވިއްކަން ނިންމުމުގައި ހަމަޖެއްސި އުސޫލަކީ ގިނަ ބައެއްގެ ކަންބޮޑުވުން އޮތް މައްސަލަ އެކެވެ.

ނިންމުން ދެކޮޅެއް ނުޖެހޭ

ހުޅުމާލެއިން ބިން ގަނެވޭނީ މާލޭ ރައްޔިތުންނަށް އެކަނި ކަމަށް ނިންމީ މާލޭ ރައްޔިތުންނަށް ބޯހިޔާވަހިކަމަށް ހައްލެއް ހޯދައި ދިނުމަށް ކަމަށް ވިޔަސް، އެ ނިންމުން ދެކޮޅެއް ނުޖެހެ އެވެ. ސަބަބަކީ އެންމެ ބޮޑު އަގެއް ހުށަހަޅާ ފަރާތަކަށް ބިން ވިއްކުމުން އެ ހުރިހާ ބިމެއް ގަތުމުގެ ގާބިލްކަން ލިބޭނީ މާލޭގެ ބޮޑެތި ވިޔަފާރިވެރިންނަށެވެ. މީގެކުރިން ވަކި ބައެއް އިސްތިސްނާ ކުރުމެއް ނެތި އެންމެންނަށް ހުޅުވާލައިގެން ބިން ވިއްކިއިރު ވެސް ހުރިހާ ބިމެއް ގަތީ ތަނަވަސްކަން ހުރި މީހުންނެވެ.

ހަމައެހެންމެ، ހުޅުމާލެ ތަރައްގީ ކުރަން ފެށީ މާލެ ސަރަހައްދުގައި އޮތް ބިމުގެ ދަތިކަން ހައްލުކުރަން ކަމަށް ވިޔަސް، ޒަމާނުއްސުރެން ފެށިގެން ހުރިހާ ހިދުމަތެއް މާލެ ސަރަހައްދަށް ޖަމާ ކުރުމުގެ ސަގާފަތުގެ ސަބަބުން ރަށްރަށުން މާލެ އައިސް، މާލޭގައި ދިރިއުޅެން މަޖުބޫރުވެފައިވާ އެތައް ބަޔަކު ވެސް އެބަތިއްބެވެ. އެ މީހުންނަށް މާލެ ސަރަހައްދުން ފްލެޓް ހޯދައި، މިލްކު ކުރުމުގެ ފުރުސަތު އޮންނައިރު ބިން ގަތުމުގެ ފުރުސަތު ނުލިބޭ ގޮތަށް ހަމަޖެއްސުން ވެސް ދެކޮޅެއް ނުޖެހެ އެވެ.

އަނެއްކޮޅުން ވަކި ބަޔަކަށް އެކަނި ބިން ވިއްކަން ނިންމުމުން ވިޔަފާރީގެ އުސޫލުން ބެލިޔަސް، މިކަން ދެކޮޅެއް ނުޖެހެ އެވެ. ބީލަމުގެ އުސޫލުން ބިން ވިއްކާއިރު އާންމު އުސޫލަކީ ވީހާ ވެސް ގިނަ ބަޔަކަށް ބައިވެރިވުމުގެ ފުރުސަތު ދީގެން ބޮޑު އާމްދަނީއެއް ލިބޭ ގޮތަށް ބިން ވިއްކުމެވެ. މީގެކުރިން ހުޅުމާލެއިން ބިން ވިއްކީ ވެސް އެގޮތަށެވެ. އެކަމަކު އެއާ ޚިލާފަށް މިފަހަރު މާލޭ މީހުންނަށް އެކަނި ބިން ގަނެވޭ ގޮތަށް ހަމަޖެއްސުމުން އެޗްޑީސީއަށް ލިބެން އޮތް ފައިދާ ވެސް ކުޑަވެ އެވެ.

ވަކި ބަޔަކަށް ވިއްކުމަކީ ތަފާތު ކުރުން

ދެން އޮތީ ބިން ވިއްކުމުގައި ވަކި ބަޔަކަށް އެކަނި އެ ބިން ގަނެވޭ ގޮތަށް އެޗްޑީސީން ނިންމި ނިންމުމެވެ. ބޯހިޔާވަހިކަމަކީ ގާނޫނު އަސާސީން ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށް ލިބިދޭ އަސާސީ ހައްގެކެވެ. އަދި މުދާ ހޯދުމާއި މިލްކު ކުރުމުގެ ހައްގަކީ ވެސް ކޮންމެ މީހަކަށް ގާނޫނުއަސާސީން ދީފައިވާ ހައްގެކެވެ. މިއިން އެއްވެސް ހައްގެއް ލިބުމުގައި އެ މީހަކު ނިސްބަތްވާ ރަށަކަށް ނުވަތަ އާއިލާއަކަށް ނުވަތަ އެ ނޫން ވެސް ކަމަކަށް ބަލައިގެން ތަފާތު ކުރުން ގާނޫނު އަސާސީން އޮތީ ކަނޑައެޅިގެން މަނާކޮށްފަ އެވެ.

ހަމައެހެންމެ، ދަތުރުފަތުރު ކުރުމާއި މީހުން ރަށްރަށަށް ހިޖްރަކޮށް އަދި ވަޒަންވެރިވުމުގެ ހައްގު ލިބިދިނުމާ އެކު، އެރަށެއްގެ މީހުންނަށް ލިބޭ ހިދުމަތްތައް އެރަށެއްގައި ވަޒަންވެރިިވާ މީހުންނަށް ހަމަހަމަކަމާ އެކު ލިބެންޖެހޭނެ ކަމަށް ގާނޫނު އަސާސީގައި ބުނެފައިވެ އެވެ. އަދި މުދާ ގަންނަ ފަރާތްތަކާއި ހިދުމަތް ލިބިގަންނަ ފަރާތްތައް ހިމާޔަތް ކުރުމުގެ ގާނޫނު ބުނާގޮތުން މުދަލެއް ވިއްކާއިރު، އަގު އަދާކުރުން ފިޔަވައި އިތުރު ޝަރުތެއް ހިމަނައިގެން ނުވާނެ އެވެ. އެހެންކަމުން ވަކި ބަޔަކަށް އެކަނި ބިން ވިއްކުމަކީ ތަފާތު ކުރުމެކެވެ.

އެހެން ރަށްރަށުން ބިން ނުދިނުމުގެ މައްސަލަަ

މީގެ އަނެއްކޮޅަށް ވިސްނާއިރު، ރަށްރަށުން ބިން ނުދިނުމުގެ މައްސަލަ ވެސް އެބައޮތެވެ. މިހާތަނަށް ވެސް ގިނަ ކައުންސިލްތަކުން އަމަލުކުރާ އުސޫލަކީ ދިރިއުޅުމަށް ގޯތި ދޫކުރުމުގައި ވެސް، އެހެން ރަށެއްގެ މީހަކަށް ބިން ދޫ ނުކުރުމެވެ. ބައެއް ރަށްރަށުގެ ބިން ހިއްކައިގެން ގޯތި ދޫކުރަމުން ދިޔަޔަސް، އެހެން ރަށެއްގެ ބަޔަކަށް އެ ބިންތަކަށް ކުރިމަތިލުމުގެ ފުރުސަތެއް ނުދެ އެވެ. އެގޮތަށް އަމަލުކުރަނީ އެރަށެއްގެ މީހުންނަށް އިސްކަން ދިނުމުގެ ގޮތުން ކަމަށް ދެކިގެންނެވެ.

އެކަމަކު ރާއްޖޭގެ އިދާރީ ދާއިރާތައް ލާ މަރުކަޒީ އުސޫލުން ހިންގުމުގެ ގާނޫނު ބުނާގޮތުން ބިމާބެހޭ ގާނޫނުގައި ބުނާ ޝަރުތުތައް ފުރިހަމަވާ ނަމަ، ރާއްޖޭގެ ކޮންމެ ތަނަކުން ބިމެއް ނުވަތަ ފްލެޓެއް ދޫކުރިޔަސް، އެއްވެސް އިސްތިސްނާއެއް ނެތި ހުރިހާ ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް އެތަނަކަށް ކުރިމަތިލުމުގެ ފުރުސަތު ދޭންޖެހޭނެ އެވެ. އެކަމަކު މި އުސޫލާ ޚިލާފަށް ގިނަ ރަށްރަށުގެ ކައުންސިލްތަކުން އަމަލު ކުރާއިރު ވެސް، އެކަން ކަމާބެހޭ ފަރާތްތަކަށް ހުއްޓުވިފައެއް ނެތެވެ.

ނަތީޖާއަކަށް ވަނީ ދައުލަތުގެ ބަޖެޓުން ފައިސާ ހަރަދުކޮށްގެން ރަށްރަށުގެ ބިން ހިއްކިޔަސް، ބޯހިޔާވަހިކަމާއި ބިމުގެ ދަތިކަމުގެ މައްސަލަ ކުރިމަތިވެފައި އޮންނަ އެހެން ރަށެއްގެ ބަޔަކަށް އެކަމުން ފައިދާއެއް ނުލިބުމުން ބިމުގެ މައްސަލަ އިތުރަށް ބޮޑުވަމުން ދިއުމެވެ. އަދި ރާއްޖޭގެ ބޮޑު އާބާދީއަކާއި އަސާސީ ގިނަ ހިދުމަތްތައް މާލެ ސަރަހައްދަށް ޖަމާވެ، ތޮއްޖެހިފައި އޮންނަ އެއް ސަބަބަކީ ވެސް އެއީ އެވެ. އެހެންވުމުން ބިމުގެ މައްސަލަ ހައްލު ކުރާ ނަމަ، މި ތަފާތު ކުރުން ވެސް ނައްތާލައިގެން ނޫނީ ނަތީޖާއެއް ނުނެރެވޭނެ އެވެ.

ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ކެންދޫ ދާއިރާގެ މެމްބަރު އަދި ގާނޫނީ ވަކީލް އަލީ ހުސައިން ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި ރާއްޖޭގެ އެއްވެސް ބިމެއް ވަކި ރަށެއްގެ ބަޔަކަށް އެކަނި ގަނެވޭ ގޮތަކަށް ހެދުމަކީ ގާނޫނު އަސާސީއާ ހިލާފް ކަމެކެވެ.

"ދައުލަތުގެ ޓެކްސް ފައިސާ ހަރަދު ކޮށްގެން ހިއްކާފައި އޮންނަ އެއްވެސް ބިމަކުން ވަކި ރަށެއްގެ ބަޔަކަށް އެކަނި ބިން ވިއްކުމަކީ ގާނޫނު އަސާސީއާ ކަނޑައެޅިގެން ހިލާފް ކަމެކެވެ." އޭނާ ކުރެއްވި ޓްވީޓެއްގައިވެ އެވެ.

ގާނޫނީ ބޭފުޅުން ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި ވަކި ރަށެއްގެ ބަޔަކަށް އެކަނި ބިން ގަނެވޭ ނިންމުމަކީި ގާނޫނު އަސާސީއާ ހިލާފްު ކަމެކެވެ. ސަބަބެއްގެ ގޮތުގައި އެ ބޭފުޅުން ވެސް ވިދާޅުވަނީ އެއްވެސް ކަމަކަށް ބަލައިގެން ރައްޔިތުންގެ މެދުގައި ތަފާތު ނުކުރެވޭނެ ކަމަށް ގާނޫނު އަސާސީގައި ބުނެފައި އޮތުމުންނެވެ. އެހެންވެ، ބިން ވިއްކޭނީ އެއްވެސް ބަޔަކު ތަފާތު ނުކޮށް ހުރިހާ ރައްޔިތުންނަށް ހަމަހަމަ އުސޫލަކުން ބައިވެރިވެވޭ ގޮތަށް ކަމަށް އެ ބޭފުޅުން ދެކެވަޑައިގަންނަވަ އެވެ.

"މާލޭ މީހުންނަށް ވެސް ބިން ގަތުމުގެ ފުރުސަތު އޮންނަން ޖެހޭނެ. އެކަމަކު އެހެން މީހުންނަށް ވެސް އެ ފުރުސަތު އޮންނަ ގޮތަށް އެކަން ކުރެވޭނީ. ހުޅުމާލޭގެ ބިން ގަނެވޭނީ މާލޭ މީހުންނަށް އެކަނި ކަމަށް އެޗްޑީސީއަށް ހަމަޖެއްސޭ ނަމަ، ވަކި އާއިލާއެއްގެ ބަޔަކަށް އެކަނި ބިން ގަނެވޭ ގޮތަށް ވެސް ހަމަޖެއްސޭނެ. އެކަމަކު އެގޮތަކަށް ތަފާތު ކުރުން ނުގެނެވޭނެ." މަދަނީ ގިނަ މައްސަލަތަކެއްގައި ވަކާލާތު ކުރައްވާފައިވާ އެ ވަކީލް ވިދާޅުވި އެވެ.

ކޮންމެ ސަރަހައްދެއްގައި ވެސް ބޯހިޔާވަހިކަމަށް އެންމެ ބޮޑަށް ބޭނުން ޖެހިފައި ތިބި މީހުންނަށް އިސްކަން ދިނުމަކީ ކުރަންޖެހޭ ކަމެކެވެ. އެކަން ކުރަން ޖެހެނީީ އެތަނެއްގައި ދިރިއުޅޭ އެންމެންނަށް ވެސް ހަމަހަމަ އުސޫލަކުންނެވެ. އެކަމަކު ހުޅުމާލޭގެ ބިން މާލޭ މީހުންނަށް އެކަނި ވިއްކަން ނިންމި ނިންމުމުން ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ މައްސަލައަށް ހައްލެއް ނުލިބުމުގެ އިތުރަށް އެއީ ވަކި ބަޔަކާ މެދު ތަފާތު ކުރުމުގެ އަމަލަކަށް ނޫނީ ނުވެ އެވެ.