ވެމްކޯގެ ބެލެނިވެރިކަން ބަދަލުކުރިޔަސް މަގުމައްޗަށް ކުނިއެޅުން ހައްލެއް ނުވާނެ

މާލޭ މަގުމައްޗަށް ކުނި އެޅުމުގެ މައްސަލައަކީ ދައުލަތުގެ ދެ އިދާރާއެއްގެ ދެމެދުގައި ކުރެވޭ ދެބަސްވުމަކުން ހައްލު ކުރެވޭނެ މައްސަލައެއް ނޫނެވެ. ކޮންޓްރެކްޓް ބާތިލު ކުރާނެ ކަމަށް އިންޒާރު ދިނުމަކުން، ނުވަތަ ވެމްކޯގެ ބެލެނިވެރިކަން ބަދަލުކުރުމަކުން، ނުވަތަ މާލޭ ސިޓީ ކައުންސިލުން އިތުރު 'ކުނި' ކުންފުންޏެއް އުފެއްދުމަކުން، މިކަމެއް ހައްލެއް ނުވާނެ އެވެ. މައްސަލަ އަށް ހައްލެއް ގެނެވޭނީ، ސިޔާސީ ތޮފި އެކަހެރިކޮށް، ތަންކޮޅެއް ފުންކޮށް، އިލްމީ ނަޒަރަކުން ވިސްނައި، ދައުލަތުގެ ތަފާތު އިދާރާތަކުން ގުޅިގެން އެކުގައި މަސައްކަތް ކުރެވުނު އިރަކުންނެވެ.

މަގުމައްޗަށް ކުނި އެޅުން ހިމެނޭ ގޮތުން މާލޭގައި މި ވަގުތު ދިމާވެގެން އުޅޭ ވަރަށް ގިނަ އިޖްތިމާއީ މައްސަަލަތަކުގެ އަސްލަކީ، އިގްތިސާދީ ބަހުރަވައިން ބުނާ ނަމަ 'ފްރީރައިޑަރ' މައްސަލަތައް ކަމަށް ގަބޫލު ކުރެވެއެވެ.

'ފްރީ ރައިޑަރ' މައްސަލަތަކަކީ ކޮބާ؟

އިގްތިސާދީ ބަހުރުވައިގައި ބޭނުންކުރާ 'ފްރީ ރައިޑަރ' މައްސަލަތައް އާންމު ގޮތެއްގައި އުފެދެނީ ހުރިހާ އެންމެންގެ ވަސީލަތެއް، އެކަކަށް ވުރެ ގިނައިން، އަވަހަށް، އަނެކަކު ބޭނުން ކުރަން އުޅުމުގެ ސަބަބުން، ވަސީލަތް ހަނިވެ، ފަގީރުވެ، ހަމަހަމަކަމާ އެކު އެންމެނަށް ބޭނުންކުރުމުގެ ފުރުސަތު ގެއްލި، އެއްބަޔަކަށް 'ފްރީ ރައިޑް' ލިބެން ފެށުމަށެވެ.

މިސާލު 1: މާލޭގެ މަގުތަކަކީ މާލޭގައި ދިރިއުޅޭ، ޓެކްސް ދައްކާ އެންމެންގެ ހައްގެކެވެ. ނަމަވެސް މާލޭގެ ވެއްޓަށް ތަކާނީ ވަކި އަދަދެއްގެ އުޅަނދުފަހަރެވެ. އިތުރު ކާރާއި، ބޮޑެތި ލޮރީ މާލެ އަރުވާ ގެންގުޅުމުގެ ހައްގު، ފޯރުންތެރިންނާއި، ވިޔަފާރިތަކުން ބޭނުންކޮށް، މާލޭގައި 'ފްރީރައިޑް' އެއް ނެގުމުގެ ސަބަބުން އާންމު ފަރުދުންނަށް މަގު ހިނގަން ދަތިވެ، ނާމާން ވެއްޓަކަށް މާލޭގެ މަގުތައް ވަނީ ބަދަލުވެފަ އެވެ.

މިސާލު 2: ދުނިޔޭގެ ތިމާވެއްޓަކީ ދިރިތިބި ހުރިހާ ފުރާނައެއްގެ ހައްގެކެވެ. ނަމަވެސް ދުނިޔެ ހޫނު ވުމުގެ އެންމެ ބޮޑު އެއް އަސްލަކީ ބޮޑެތި ގައުމުތަކުގެ ކާބަން އެ މިޝަންތަކެވެ. ހޫނުވަމުން މިދާ ދުނިޔޭގެ ސަބަބުން، ވަކި ގައުމެއް، ވަކި ދަރިކޮޅެއް، ވަކި ބާވަތެއްގެ ދިރި ތިބިންތަކެއް ތަފާތު ނުވާ ގޮތުން އެންމެންގެ ފުރާނަ މިދަނީ ނުރައްކަލަށް ހުށަހެޅެމުންނެވެ. ނަމަވެސް، ބޮޑެތި ގައުމުތަކުގެ ލާ ދެމެހެއްޓެނިވި އަމަލުތަކަށް، އެކަށީގެންވާ 'އަގެއް' ދައްކަން ނުޖެހޭ ނަމަ. މޮޅު ވާހަކަދެއްކުމަށް ފަހުގައި ވެސް އެބައިމީހުން ގެންދާނީ 'ފްރީރައިޑް' ނަގަމުންނެވެ.

'ފްރީ ރައިޑަރ' މައްސަލަ ހައްލު ކުރަނީ ކިހިނެއް؟

ފްރީރައިޑަރ މައްސަލަ ހައްލު ކުރެވޭނީ އެ ހައްގު ލިބިގަންނަ ހުރިހާ ފަރާތްތަކަށް 'އަގެއް' ދެއްކުމަށް މަޖްބޫރު ކޮށް 'ފްރީ ރައިޑް' ނެގުން ހުއްޓުވިގެންނެވެ. 'އަގެއް' ދައްކައިގެން މެނުވީ އެ ވަސީލަތް ބޭނުން ނުކުރެވޭނެ ކަމުގައި ހެދުމުން، 'ފްރީ ރައިޑަރ' މައްސަލަތަކަށް ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ ހައްލެއް ލިބުމުގެ މަގު ފަހިކުރެވެއެވެ. މިފަދަ އަގުތަކަކީ މުޅިއަކުން ފައިސާއިން ދައްކާ އަގަކަށް ވާކަށް ނުޖެހެއެވެ. ނަމަވެސް މިގޮތުން ދައްކަން ޖެހޭ އަގު ކަނޑައެޅުމަކީ ވިސްނުން ތެރިކަމާ އެކު ކުރަން ޖެހޭ ކަމެކެވެ.

މައްސަލަ ދިމާވެގެން އުޅޭ ސަބަބު

ވެމްކޯ އުފެދުމާ ހަމައަށް ކަންތައް ހިނގަމުން އައި ގޮތް ހަނދާން ކޮށްލަމާތޯ އެވެ؟ ކޮންމެ ބަޔަކު އެ ބަޔެއްގެ އަމިއްލަ ކުނި، އަމިއްލަ ދެ އަތުން ނުވަތަ އެހެން މީހަކަށް އަގު ދީގެން، މާލޭގެ ކުނިގޮނޑަށް ގެންދަން ޖެހުނު އުނދަގޫ ހާލަތަށް ބަދަލު ގެނުވީ ވެމްކޯ އުފެދުނު ހިސާބުންނެވެ. ވެމްކޯ އުފެދުމުން، ދުނިޔޭގެ އެހެން ގައުމުތަކެކޭ އެއްފަދައިން، ކުނި ބަލާ އައިސް، ގޭ ދޮށުން ކުނި ގެންދިޔުމުގެ ފަސޭހަކަން ގިނަ ފަރާތްތަކަށް ލިބުނެވެ.

ނަމަވެސް، މި ހިސާބުން އުފެދުނީ 'ފްރީ ރައިޑަރ' މައްސަލައެކެވެ. ވެމްކޯއިން ކުނި ނަގަނީ އަގަކަށެވެ. ގޭބިސީއަކަށް މަހަކު އެންމެ 150ރ. އެވެ. އެ އަގަކީ ކިތަންމެ ކުޑަ އަގެއް ނަމަވެސް، އަގެއް ނުދައްކާ 'ފްރީ ރައިޑް' ނެގޭނެ މަގު ދިޔައީ ހުޅުވިގެންނެވެ. ދަންވަންދެން ބަލަން ހުރެފައި، ބައޮ ޖަހައިގެން ގޮސް، ކުނި ގެންދާ ގެއެއްގެ ކުނިތަކެއްގެ ތެރެއަށް ކޮތަޅު އެއްލުމުން ފަރުޖެހުނީ އެވެ. ކޮވިޑް ލޮކްޑައުންގައި ގޭގެ އަށް ވަނުން ހުއްޓި މަގުމަތިން ކުނި ނަގަން ފެށުމުން 'ފްރީ ރައިޑް' ނެގުން އިތުރަށް ފަސޭހަވި އެވެ.

ވެމްކޯއިން މިހާރު މަސައްކަތް ކުރަނީ މަހު ފީ ނުދައްކާ ފަރާތްތަކުގެ ކުނި ނުނެގުމަށެވެ. އެ ބަޔަކު މަސައްކަތް ކުރަމުން ގެންދަނީ މަހު ފީ ނުދައްކާ 'ފްރީ ރައިޑް' ނެގުމަށެވެ. ސިޔާސީ ވެރިން މަސައްކަތް ކުރަނީ އެންމެ މޮޅު ސުރުހީ އަޅާނީ ކިހިނަކުންތޯ ބެލުމަށެވެ.

ވެމްކޯއަކީ ނަމެކެވެ. އެ ނަމާއި، ނުވަތަ ކުންފުނީގެ މެނޭޖްމަންޓާ މެެދު ހިތްހަމަނުޖެހިގެން، ސިޓީ ކައުންސިލުން ވަކި ކުންފުންޏެއް އުފެއްދުމަކުން، 'ފްރީ ރައިޑް'ގެ މައްސަލައަކަށް ހައްލެއް ނުގެނެވޭނެ އެވެ. ނަތީޖާއަކަށް ވާނީ މައްސަލައިގެ ޝަކުވާ އެހެން ފަރާތެއްގެ ބޮލުގައި އެޅުވުމުގެ ފުރުސަތު ގެއްލި ދިޔުމެވެ.

މަހު ފީއެއް ނުދައްކާ، ދަންވަރު ނުކުމެ ކުނި ކޮތަޅު މަގުގައި ބަހައްޓައިގެން، ފްރީ ރައިޑެއް ނެގުމުގެ ފުރުސަތު އޮތްހާ ދުވަހަކު ކޮންމެވެސް ބަޔަކު އެ ފުރުސަތުގެ ބޭނުންކޮށް ފްރީރައިޑް ނަގަމުން ގެންދާނެެ އެވެ. ގަވާއިދު ހަރުކަށި ކުރުމަކުން، އިއުލާނުގެ އަޑު ގަދަ ކުރުމަކުން ނުވަތަ ކޮންމެ ކުނި ކޮތަޅެއްގެ ފަހަތުގައި ފުލުހަކު ބަހައްޓައިގެން މި މައްސަލަ ހައްލެއް ނުކުރެވޭނެ އެވެ.

ކުރީ ޒަމާނުގައި، ހެޔޮ ގޮތުގައި ކުނި ނުނެރޭ މީހުން ދައްކަން ޖެހުނު 'އަގަކީ' ޖަމާއަތުގެ ނުރުހުމާއި، އަވައްޓެރިންގެ ރުޅިއާއި ކުރިމަތިލާން ޖެހުމެވެ. އެ އަގު ދައްކަން ބޭނުން ނޫން ބަޔަކު އަދިވެސް، މާލޭގައި ވެސް އަދި ބައެއް ރަށުގައި އުޅެފާނެ އެވެ. ނަމަވެސް 'ޖަމާއަތުގެ ނުރުހުމާއި ގޭދޮށުމީހުންގެ ރުޅިވެރިކަން' ފަދަ 'އަގެއް' ދައްކަން ޖެހުމަކުން މާލޭގެ ކުނީގެ މައްސަލަ މިއަދު ހައްލު ކުރެވޭނެ ކަމަކަށް ގަބޫލެއް ނުކުރެވެއެވެ.

ކޮންމެ ގޭބިސީއަކާއި ކޮންމެ ވިޔަފާރިއަކީ ކޮންމެވެސް ޒާތެއްގެ ކުންޏެއް އުފަން ކުރުވާ ބައެކެވެ. މި މައްސަލަ ހައްލު ކުރެވޭނީ ހުރިހާ ގޭބިސީ ތަކުންނާއި ހުރިހާ ވިޔަފާރިތަކުން 'އަގެއް' ދައްކަން މަޖްބޫރު ކުރެވޭނެ ނިޒާމެއް ގާއިމުކޮށް 'ފްރީ ރައިޑް' ނުނެގޭނެ ގޮތް ހެދުމުންނެވެ. މިކަމާ ގުޅިގެން އަޅުގަނޑު ދުށް ސޯޝަލް މީޑިޔާ ޕޯސްޓެއްގައި ހުށަހަޅާފައި ވަނީ ފެންބިލްގައި، ނުވަތަ ކަރަންޓް ބިލުގައި ކުނި ނެގުމުގެ 'އަގު' ހިމެނުމަށެވެ. މިއީ ވިސްނާލުން ރަނގަޅު ހުށަހެޅުމެކެވެ.

ފްރީ ރައިޑަރގެ މައްސަލަ ހައްލު ކުރެވޭނީ މިފަދަ އަސާސީ ހައްގެއް ތެރެއަށް ކުނި ނެގުމުގެ 'އަގު' ވަދެގެންނެވެ. ތަފާތު ވަކި 'އަގެއް' ވެމްކޯ އަށް ދައްކަން އޮތްހާ ދުވަހަކު، ކޮންމެވެސް ބަޔަކު ފްރީރައިޑް ނުގަނައެއް ނުތިބޭނެ އެވެ. އެއްބަޔަކު 'ފްރީ ރައިޑް' ނެގުމުން ހަޑިވެ، ގޮނޑުވެ، ކުނިވެ، އުނދަގޫ ވަނީ އެންމެންނަށެވެ. އެންމެންގެ ހައްގުގައި އެކަންތައް ކުރެވޭނީ މުޅި ދައުލަތުން އެކުގައި، ގުޅިގެން މަސައްކަތް ކުރެވުމުންނެވެ.