މުސާރައިގެ އޮނިގަނޑުގައި ބޮޑެތި މައްސަލަތަކެއް، ގެއްލޭ އެތައް މިލިއަން ރުފިޔާއެއް!

ވޯލްޑް ބޭންކްގެ އެކްސްޕެންޑިޗާ ރިވިއުގައި އެންމެ ބޮޑު މައްސަލައެއްގެ ގޮތުގައި ފާހަގަކޮށްފައި ވަނީ ސަރުކާރުން މުސާރަ ދިނުމުގައި ހުރި ބޮޑެތި މައްސަލަތަކެވެ. ވޭތުވެދިޔަ 10 އަހަރުގެ ތެރޭ ދައުލަތުގެ ބަޖެޓުގެ ތިން ބައި ކުޅަ އެއްބައި ހަރަދު ކުރީ މުވައްޒަފުންގެ މުސާރަ އާއި އެލަވަންސްތަކަށެވެ. އެއީ ޖީޑީޕީގެ ގާތްގަނޑަކަށް 11 ޕަސެންޓެވެ. އެއް އަހަރުން އަނެއް އަހަރަށް ސިވިލް ސާވެންޓުންނާއި ސިޔާސީ މުވައްޒަފުންނާއި ސަރުކާރުގެ އެހެން އިދާރާތަކުގެ މުވައްޒަފުންނަށް ކުރާ ހޭދަ ބޮޑުވަމުން ދިއުމަކީ ވޯލްޑް ބޭންކުން ފާހަގަކުރާ ވަރަށް ބޮޑު މައްސަލައެކެވެ.

މިދިޔަ އަހަރު އެކަނި ވެސް ބަޖެޓުން މުވައްޒަފުންގެ މުސާރަ އަށް 10 ބިލިއަން ރުފިޔާ ހޭދަކުރި އެވެ. އަދި މި އަހަރުގެ މިހާތަނަށް މުސާރަތަކަށް 7.3 ބިލިއަން ރުފިޔާ ހޭދަކޮށްފި އެވެ. ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުނީ ދައުލަތަށް ލިބޭ އާމްދަނީގެ ގާތްގަނޑަކަށް 40 ޕަސެންޓު ހޭދަކުރަނީ މުވައްޒަފުންގެ މުސާރަ އަށް ކަމަށެވެ. އަދި ކޮވިޑް ދުވަސްވަރު މުވައްޒަފުންގެ މުސާރަ އަށް ކުރި ހޭދަ ބަޖެޓުގެ 60 ޕަސެންޓަށް އެރި ކަމަށް ބުނެފައިވެ އެވެ.

ތަފާސްހިސާބުތަކުން އެނގޭ ގޮތުން ވޭތުވެދިޔަ 10 އަހަރުގެ ތެރޭގައި ދައުލަތުން މުސާރަ އަށް ކުރި ހޭދަ ދެ ގުނަ ވަނީ އިތުރު ވެފަ އެވެ. އަދި ޖީޑީޕީގެ ނިސްބަތުން 7.3 ޕަސެންޓް ކޮންމެ އަހަރު އިތުރު ވެފައިވެ އެވެ. އެއީ ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދު ކުރިއަރާ މިންވަރަށް ވުރެ ވެސް އިތުރު އަދަދެކެވެ. ވޭތުވެދިޔަ އަހަރުތަކުގައި ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދު އެވްރެޖުކޮށް ކުރިއަރާފައި ވަނީ ހަ ޕަސެންޓުގަ އެވެ.

ބޮޑު މުސާރައެއް، އެކަމަކު ވަގުތު މަދު!

ވޯލްޑް ބޭންކްގެ ރިޕޯޓުގައިވާ ގޮތުގައި ޖީޑީޕީގެ ނިސްބަތުން މި ސަރަހައްދުގެ ގައުމުތަކާއި ރާއްޖެ ފަދަ މެދުފަންތީގެ އިގްތިސާދެއް އޮންނަ ގައުމުތަކާ އަޅާ ބަލާއިރު މުސާރައިގެ ހޭދަ އިންތިހާ އަށް ބޮޑެވެ. އެގޮތުން މޮރިޝަސް، ސީޝެލްސް، ފިޖީ ފަދަ ގައުމުތަކާ އަޅާ ބަލާއިރު 2019 ވަނަ އަހަރު ރާއްޖެއިން ވަނީ ލިބުނު އާމްދަނީގެ 38 ޕަސެންޓު މުސާރަ ދިނުމަށް ހޭދަކޮށްފަ އެވެ.

މުސާރަ އަށް ހޭދަކުރުމަށް އެންމެ ރަނގަޅު މިންވަރެއް ނެތް ނަމަވެސް، ރާއްޖެއިން މުސާރަ އާއި މުވައްޒަފުންނަށް ކުރާ ހޭދަ ކޮންޓްރޯލް ކުރަން ޖެހޭ ކަމަށް ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުނެފައިވެ އެވެ. މިކަން ކޮންޓްރޯލް ނުވެއްޖެ ނަމަ ދައުލަތުގެ ދަރަނި އިތުރަށް ބޮޑުވެ، ދައުލަތަށް އިތުރު ތަކްލީފުތައް ކުރިމަތިވާނެ ކަމަށް ބުނެފައިވެ އެވެ.

މުވައްޒަފުންނަށް ދޭ އުޖޫރަ ނިސްބަތުުން ބޮޑު ނަމަވެސް، މުވައްޒަފުން މަސައްކަތުގައި ހޭދަ ކުރާ ވަގުތު ވަރަށް ކުޑަ ކަން ވޯލްޑް ބޭންކުން ފާހަގަކުރެ އެވެ. ސަރުކާރު މުވައްޒަފުން އެވްރެޖްކޮށް ހަފްތާއަކު މަސައްކަތުގައި ހޭދަކުރަނީ 30 ގަޑިއިރެވެ. މިއީ ޔޫރަޕްގެ ގިނަ ގައުމުތަކަށް ވުރެ ސިވިލް ސާވެންޓުން މަސައްކަތުގައި ހޭދަކުރާ ގަޑިއިރަށް ވުރެ މަދު އަދަދެކެވެ. މަސައްކަތުގެ ވަގުތު ކުޑަވުމުން މުވައްޒަފުންނަށް އިތުރު ގަޑީގެ ގޮތުގައި ބޮޑު ހޭދައެއް ކުރަން ޖެހޭ ކަމަށް ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުނެފައިވެ އެވެ.

ސިވިލް ސާވެންޓުންނަށް މަހަކު އެވްރެޖްކޮށް އިތުރު ގަޑީގެ ގޮތުގައި 2،700ރ. ލިބޭ ކަމަށް ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުނެ އެވެ. މިއީ ވެސް ދައުލަތަށް އޮތް އިތުރު ބުރައަކަށްވާ އިރު މުވައްޒަފުންގެ މަސައްކަތުގެ ވަގުތު ކުޑަވުމުން، މަސައްކަތުގެ ޕާފޯމަންސް އަށް ބޮޑު އަސަރެއް ކުރާ ކަމަށް ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުނެފައިވެ އެވެ. ސިވިލް ސާވެންޓުންނަށް އުޅޭ ގިނަ މީހުން އެއް ވަޒީފާ އަދާ ކުރުމަށްފަހު އިތުރު ވަޒީފާތަކުގައި އުޅުމަކީ ދުނިޔޭގެ ގިނަ ގައުމުތަކެއްގައި މަނާ ކަމެކެވެ. އެކަން މަނާ ކުރަން ޖެހެނީ މުވައްޒަފުންގެ މަސައްކަތުގެ ޕާފޯމަންސް އަށް އަސަރު ކުރާނެތީ އެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ރާއްޖޭގައި ސިވިލް ސާވެންޓުން އިތުރު ވަޒީފާއެއް އަދާ ކުރަން ހުރަހެއް ނެތުމަކީ މުވައްޒަފުންނަށް އެ މީހުންގެ ރަސްމީ ޒިންމާތައް އެންމެ ފުރިހަމަ އަށް އަދާ ނުކުރެވިދާނެ ކަމެއްގެ ގޮތުގައި ވޯލްޑް ބޭންކުން ފާހަގަކުރެ އެވެ.

އެލަވަންސްތައް މާ ބޮޑެތި، މުއައްސަސާތަކުގެ މުސާރައިގެ ބޮޑެތި ފަރަގު

ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުނީ، ދައުލަތުން މުސާރަ ދިނުމުގައި މާ ގިނަ އެލަވަންސްތައް ދޭތީ، މުސާރަ ދިނުމުގައި ދެފުށްފެންނަ ނިޒާމެއް ނޯންނަ ކަމަށެވެ. ސަރުކާރުން ދޭ މުސާރައިގެ ގާތްގަނޑަކަށް ދެބައި ކުޅަ އެއްބަޔަކީ އެލަވަންސް އެވެ. އަދި 2020 ވަނަ އަހަރާއި 2021 ވަނަ އަހަރުގައި ދައުލަތުން ދިން އެލަވަންސް ވަނީ 47 ޕަސެންޓަށް ވަނީ އިތުރުވެފަ އެވެ.

މިއީ ބައިނަލްއަގްވާމީ މިންގަނޑުތަކަށް ވުރެ ދެ ގުނަ ބޮޑު އަދަދެއް ކަމަށް ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުންޏެވެ. އެ އިދާރާއިން ބުނީ، އޯއީސީޑީ ގައުމުތަކުގައި މުސާރައަކީ ލިބޭ އާމްދަނީގެ 80 ޕަސެންޓް ކަމަށެވެ. އެލަވަންސްގެ ގޮތުގައި ހިމެނެނީ ޖުމްލަ މުސާރައިގެ 20 ޕަސެންޓެވެ.

ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުނީ ސަރުކާރު މުވައްޒަފުންގެ ތެެރެއިން އަސާސީ މުސާރައިގެ ގޮތުގައި 10،000ރ. އާއި 20،000ރ. ލިބޭ ފަރާތްތަކަށް އެލަވަންސްގެ ގޮތުގައި 8،000ރ. ލިބޭ ކަމަށެވެ.

"މުވައްޒަފުންގެ ތެރެއިން 40،000ރ. އާއި 50،000ރ. ގެ އަސާސީ މުސާރަ ލިބޭ ފަރާތްތަކަށް އެލަވަންސްގެ ގޮތުގައި 30،000ރ. ލިބޭ. ސިވިލް ސާވިސް މުވައްޒަފުންގެ ތެރެއިން އެވްރެޖްކޮށް މަހަކު 5،900ރ. އެލަވަންސްގެ ގޮތުގައި ލިބޭ އިރު ޔުނިފޯމް އެޅި މުވައްޒަފުންނާއި ސިޔާސީ މީހުންނަށް ލިބޭ އެލަވަންސް ދެ ގުނަ އިތުރު،" ވޯލްޑް ބޭންކްގެ ރިޕޯޓުގައިވެ އެވެ.

ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުނީ އެލަވަންސްގެ ގޮތުގައި އިންޓަނޭޝަނަލް މިންގަނޑަށް ނުފެތޭ 54 އެލަވަންސެއް ހިމެނޭ ކަމަށެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ސާވިސް އެލަވަންސް އާއި އެކްސްކްލޫސިވް ޖޮބް އެލަވަންސް އާއި އޯވަޓައިމް އެލަވަންސް އާއި ލިވިން އެލަވަންސް ހިމެނެ އެވެ.

ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުނެފައިވާ ގޮތުގައި އެކި މުއައްސަސާތަކުން މަސައްކަތް އެއްގޮތްވި ނަމަވެސް ތަފާތު މުސާރައެއް ދޭކަން ފާހަގަވާ ކަމަށެވެ. އެގޮތުން އެޑްމިނިސްޓްރޭޓިވް އޮފިސަރެއްގެ ގޮތުގައި މަސައްކަތް ކުރާ 77 ޕަސެންޓު މުވައްޒަފުންގެ މުސާރަ ތަފާތު ކަމަށް ބުނެފައިވެ އެވެ. މީގެ ތެރޭގައި މަސައްކަތް ކުރާ އަތޮޅާއި މިިނިވަން މުއައްސަސާތަކުގެ މުވައްޒަފުންނާއި ޔުނިފޯމު އެޅި އިދާރާތަކުގެ މުވައްޒަފުންގެ ތެރޭގައި އުޅޭ އެޑްމިން އޮފިސަރުންގެ މުސާރައިގެ ފަރަގު ބޮޑު ކަމަށް ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުންޏެވެ.

ޕޭ ކޮމިޝަނުގެ މަސައްކަތުން މުސާރަ އަށް 3.5 ބިލިއަން އިތުރުވޭ

ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުނީ، މުސާރަ ދިނުމުގައި ހުރި މައްސަލަތައް ހައްލު ކުރުމަށް ނޭޝަނަލް ޕޭ ކޮމިޝަން (އެންޕީސީ) އިން ގިނަ މަސައްކަތްތަކެއް ކުރަމުން ދިއުމަކީ ރަނގަޅު ކަމެއް ކަމަށެވެ. އެއާ އެކު ސަރުކާރުގެ ހުރިހާ އިދާރާއެއްގައި މުސާރަ ދިނުމުގައި ހުރި ފަރަގުތައް ނައްތާލައި، އެއް ލެވެލް އެއްގެ މުވައްޒަފުންނަށް އެއް ހަމައަކުން މުސާރަ ދެވޭނެ ކަމަށް ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުނެ އެވެ.

މުވައްޒަފުންގެ މުސާރަ އެއް ހަމަ ކުރުމުގެ އުސޫލުގެ ދަށުން ބައެއް މުވައްޒަފުންގެ މުސާރަ އިތުރުވާ އިރު އަނެއްބައި މުވައްޒަފުންގެ މުސާރަ ކުޑަވެގެންދާނެ އެވެ. އެހެން ނަމަވެސް، ހުރިހާ އިދާރާއެއްގައި މަސައްކަތް ކުރާ މުވައްޒަފުންގެ މުސާރަ އިތުރު ކުރަން ސަރުކާރުގެ މަގްސަދަކަށް ވެއްޖެ ނަމަ އަނެއްކާ ވެސް މުސާރައަށް ކުރާ ހޭދަ އެތައް ގުނައަކަށް އިތުރުވާނެ ކަމަށް ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުންޏެވެ. މުސާރަތައް އެއް ހަމަ ކުރުމުގެ ގޮތުން ސަރުކާރުން މިހާތަނަށް ގެނައި ބަދަލުތަކުގެ ސަބަބުން މި އަހަރުގެ ބަޖެޓަށް އެކަނި 1.2 ބިލިއަން ރުފިޔާ އިތުރުވެފައިވެ އެވެ. އަދި މުނި ނިޒާމަށް ގެންނަ ބަދަލުުތަކުގެ ސަބަބުން ދައުލަތުގެ މުވައްޒަފުންނަށް ކުރާ ހޭދައަށް 3.5 ބިލިއަން ރުފިޔާ އިތުރުވުމުގެ ފުރުސަތު އެބައޮތް ކަމަށް ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުނެފައިވެ އެވެ.

ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުނީ، ޕޭ ކޮމިޝަނުގެ މަސައްކަތްތައް އެންމެ ފުރިހަމައަށް ތަންފީޒު ކުރަން ކުރު މުއްދަތުގެ އަދި ދިގު ޕްލޭނެއް އެކުލަވައިލަން ޖެހޭ ކަމަށެވެ. އޭރުން ކުއްލި ކުއްލިއަށް މުސާރަތަކަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތައް ނުގެނެސް އެއް ހަމަކުރަން ފަސޭހަވާނެ ކަމަށް ރިޕޯޓުގައި ލަފާދީފައިވެ އެވެ.