ޕެންޝަންގެ ބާގަނޑު ބައްދަން ބޭނުންވަނީ ހިތްވަރެއް

ޑަބަލް ޕެންޝަން ދިނުމަކީ ޒަމާނުއްސުރެ ރާއްޖޭގައި ވަރަށް ބޮޑު މައްސަލައަކަށް ވެފައި އޮތް ކަމެކެވެ. ބައެއް މީހުން ސަރުކާރުގެ އެކި ވަޒީފާތަކުން ރިޓަޔާ ވުމަށް ފަހު، ތަފާތު އެކިއެކި އިނާޔަތްތައް އެކި ދިމަދިމާލުން އެކި ނަންނަމުގައި ނެގުމަކީ ދައުލަތުގެ ބަޖެޓަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ބޮޑު ބުރައަކަށް ވިޔަސް އޭގައި އަތްލުމަކީ އެއްވެސް ސަރުކާރަކަށް ކެރޭ ކަމަކަށް ނުވެ އެވެ. އެކި ފަރާތްތަކުގެ ފިއްތުންތަކާ ހެދީ އެވެ. މީގެ ހަފުތާއެއްހާ ދުވަސް ކުރިން ވެސް ކަން ދިމާވީ ހަމަ އެހެންނެވެ.

އަސާސީ ޕެންޝަންގެ ބޭރުން އެއްވެސް ކޮންޓްރިބިއުޝަނެއް ނެތި ސަރުކާރުގެ އިދާރާތަކުން ހިންގާ ސްކީމުތަކުން މަހުން މަހަށް ދޭ އެލަވަންސް ހުއްޓާލުމަށް މި ސަރުކާރުން ނިންމައި އެކަން އާންމުންނާ ހަމައަށް ތިލަވިތާ 24 ގަޑިއިރު ނުވަނީސް ޖެހުނީ އެ ނިންމުން ބަދަލުކުރާށެވެ. އެ ސްކީމުން އިސްރާފުވާ ފައިސާ ސަލާމަތް ކުރަން ސަރުކާރުން އުޅުމުން އޭގެ ފައިދާ އެކި ގޮތްގޮތުން ލިބޭ މީހުންގެ ޝަކުވާތަކާ ހެދީ ކުރިއަކަށް ނުދެވުނެވެ.

އެކަމަކު، އެއީ ދެމެހެއްޓެނިވި ނިޒާމެއް ނޫން ކަމަށް ފިނޭންސް މިނިސްޓްރީން ވެސް ބުނާއިރު، ހަރަދު ބޮޑު "ޑަބަލް ޕެންޝަން" ގެ ނިޒާމުގައި އަތްލަން ނުކުރެނީ ކީއްވެ އެވެ؟ ކުރިއަށް އޮތްތަނުގައި މާލީ ގޮތުން މިއީ ނުއުފުލޭ ވަރުގެ ބުރައެއް ކަމަށް ސަރުކާރުން ވެސް އެއްބަސްވެ އެވެ. އެހެންވެ، ފަހަތަށް ޖެހެންވީ ސަބަބެއް މާލީ ދާއިރާގެ ތަޖުރިބާކާރުންނަކަށް ނުފެނެ އެވެ.

ރާއްޖޭގާއި 2009 ވަނަ އަހަރު ގާނޫނެއް މެދުވެރިކޮށް ޕެންޝަނާ ގުޅޭ ރަނގަޅު ގޮތްތަކެއް ރާވާފައި ވިޔަސް އެ ގާނޫނުގެ ބޭރުން ހިންގާ ރިޓަޔަމެންޓް ޕެންޝަން ސްކީމުތަކާއި ސަރުކާރުން ވަކިވަކި އިދާރާތަކަށް ދޭ ހާއްސަ ރިޓަޔަމެންޓް އިނާޔަތްތަކާ އެކު، މުޅި ނިޒާމު އޮތީ ގަޑުބަޑުވެފަ އެވެ. ސިޔާސީ ގޮތުންނާއި އާންމުންގެ ޖުމުލަ ވިސްނުމަށް ބަލައިގެން އެ ނިޒާމު އިސްލާހު ކުރުމަކީ ވެރިޔަކަށް ހުންނަވާ ބޭފުޅަކަށް ވެސް ވަރަށް އުނދަގޫ ނިންމުމެކެވެ.

މޯލްޑިވްސް ރިޓަޔަމެންޓް ޕެންޝަން ސްކީމް (އެމްއާރްޕީއެސް) އައުމާ އެކު، ސަރުކާރުގެ މުވައްޒަފުންނަށް ވަކިން ހިންގަމުން އައި ސްކީމުތައް އުވޭނެ ކަމަށް ބެލެވުނަސް އެކަން އެގޮތަށް ހިނގައި ނުދިއުމަކީ މިހާރު އޮތް ޕެންޝަން ނިޒާމުގެ ތެރެއިން ކުރިމަތިވި އެންމެ ބޮޑު މައްސަލަ އެވެ.

ނިޒާމު ބައްޓަން ވެފައި އޮތީ، ތަފާތު ކުރުން ބޮޑުކޮށް، ދެމެހެއްޓެނިވި ނިޒާމެއްގެ ސިފަތަކާ ބީރައްޓެހި ގޮތަކަށެވެ.

ވޯލްޑް ބޭންކުގެ ތަފާސްހިސާބުތައް ދައްކާ ގޮތުން ރާއްޖެ އިން އެވްރެޖުކޮށް ޕެންޝަނުގެ ހަރަދުތަކަށް 100 މިލިއަން ޑޮލަރު (1.5 ބިލިއަން ރުފިޔާ) ހަރަދު ކުރެ އެވެ. އެއީ ޖީޑީޕީގެ ދެ ޕަސެންޓެވެ. އެއީ ރާއްޖެ ފަދަ ގައުމަކަށް ވަރަށް ބޮޑު އަދަދެކެވެ.

އުމުރުން ދުވަސްވީ އާބާދީ ފަސް ޕަސެންޓުން 10 ޕަސެންޓަށް

މާލީ އިދާރާ ވޯލްޑް ބޭންކުގެ ހިސާބުތައް ދައްކާ ގޮތުން ކުރިއަށް އޮތް 40 އަހަރު، ރާއްޖޭގެ އުމުރުން ދުވަސްވީ އާބާދީ ނުވަ ގުނައަށް އިތުރުވެ އެވެ. އެއާ އެކު، މަސައްކަތު އާބާދީ ހަތަރު ގުނަ ދަށްވެ އެވެ. ރާއްޖޭގެ އާބާދީގައި އުމުރުން ދުވަސްވީ މީހުން އިތުރުވާން ފެށީ 2020 ވަނަ އަހަަރުން ފެށިގެންނެވެ.

ރާއްޖޭގެ އާބާދީ އަށް "ޑިމޮގްރެފިކް" ބޮޑު ބަދަލެއް އަންނަންމުންދާ އިރު 2020 ވަނަ އަހަރު އުމުރުން ދުވަސްވީ މީހުންގެ އާބާދީއަކީ 4.9 ޕަސެންޓެވެ. އެ އަދަދު 2030 ގައި 10 ޕަސެންޓަށް އަދި 2040 ވަނަ އަހަރު 17 ޕަސެންޓަށް އަރާނެ ކަމަށް ވޯލްޑް ބޭންކުން ލަފާކުރެ އެވެ.

ދަރިމައިވާ ރޭޓު ދަށްވުމާއި އުމުރުން 65 އަހަރުން މަތީގެ މީހުން އިތުރުވުމުގެ ސަބަބުން، ރާއްޖޭގައި މަސައްކަތް ނުކޮށް، ރިޓަޔާ ކުރާ އާބާދީ ވެސް ދާނީ އިތުރުވަމުންނެވެ. އޭގެ ސަބަބުން އެކަމަށް ކުރާ ހޭދަވެސް ވާނީ ބޮޑެވެ.

މި އަހަރު އެ ސްކީމަށް 266 މިލިއަން ރުފިޔާ ހޭދަކުރި އިރު އަންނަ އަހަރު ރިޓަޔަކުރާ މީހުންނަށް 272 މިލިއަން ރުފިޔާ ހޭދަވާނެ ކަމަށް ބަޖެޓުގައި ލަފާކޮށްފައި ވެ އެވެ. ރިޓަޔާކުރާ މީހުންގެ އަދަދު އިތުރުވަމުން އަންނަ ވަރަކަށް އެ އަދަދު އެއް އަހަރުން އަހަރަށް ދާނީ ބޮޑުވަމުންނެވެ.

މިކަމަށް އޮތް ހައްލަކީ، މިހާރު ޕެންޝަން ދޭ ގޮތްތަކަށް ބަދަލު ގެނައުމެވެ. ކޮންޓްރިބިއުޝަނެއް ނެތި ހިންގާ ސްކީމުތައް ހުއްޓާލައި، އެންމެ ބޭނުން ޖެހިފައިވާ މީހުންނަށް އެފަދަ ސްކީމުތައް ނުދޭ ނަމަ އާބާދީ އަށް އަންނަ ބަދަލާ އެކު ޕެންޝަނަށް ދޭ އަދަދު އެގޮތުގައި ދައުލަތަށް ދޭން އުނދަގޫވާނެ ކަމަށް ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުންޏެވެ.

2055 ގައި ޕެންޝަނަށް 7.8 ބިލިއަން

ޕެންޝަން ނިޒާމު ކުރިއަށް ގެންދިއުމުގައި އޮތް އެންމެ ބޮޑު އެއް ގޮންޖެހުމަކީ "އާލީ ރިޓަޔަމެންޓް" އަށް ހިތްވަރު ލިބޭ ގޮތަށް މިނިވަން އިދާރާތަކުން ރާވާފައިވާ ސްކީމުތަކެވެ. ސަރުކާރުގެ 10 ވަރަކަށް އިދާރާއިން އެފަދަ ސްކީމުތައް ހިންގަ އެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ފުލުހުންނާއި ސިފައިންނާއި ކަސްޓަމްސް އާއި ޖުޑިޝަރީ އާއި ރައީސް އޮފީހާއި އޭސީސީ އާއި އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަން ވެސް ހިމެނެ އެވެ.

ފިނޭންސް މިނިސްޓްރީން ބަޖެޓު ފޮތުގައި ހިމަނާފައިވާ މައުލޫމާތުން އެނގޭ ގޮތުން ޒުވާން އުމުރުގައި ރިޓަޔާ ކުރުމުން އަލުން ދައުލަތުގެ އެހެން އިދާރާތަކުގައި މަސައްކަތް ކުރުމާއި ދައުލަތުގެ އިދާރާތަކުން މުސާރަ އާއި ރިޓަޔަމެންޓް އެލަވަންސް ވެސް ނަގަމުން ދިއުމުގެ ފުރުސަތު އެބަ އޮތެވެ. ސަރުކާރުގެ އިދާރާއެއްގައި މަސައްކަތްކޮށް، މުސާރަ ދޭން ފެށުމުން އެމްޕީއާރުއެސް ސްކީމަށް ވެސް ކޮންމެ މަހަކު ދައުލަތުން ހަތް ޕަސެންޓު އަނެއްކާ ދާނީ އިތުރުކުރަމުންނެވެ.

ރިޓަޔަމެންޓް އިނާޔަތާ އެކު، އެމްޕީއާރްއެސް އަށް އެކްރޫޑް ޕެންޝަން ރައިޓްސްގެ ގޮތުގައި ކޮންޓްރިބިއުޝަނެއް ދޭ އިރު، ޕެންޝަން ދިނުމުގެ މަގްސަދާ ވެސް ފުށުއަރަ އެވެ. އެހެންވެ، ދައުލަތުގެ ބަޖެޓުން ތަކުރާރުކޮށް ޕެންޝަނަށް ހަރަދު ހިންގުމަކީ ހަމަޖެހޭ އުސޫލެއް ނޫނެވެ.

ފިނޭންސް މިނިސްޓްރީން ބުނީ، ޕެންޝަން ނިޒާމުގެ ތެރެއިން ދެ ޕެންޝަން ނުވަތަ ތިން ޕެންޝަން ލިބޭ މީހުން ވެސް ފާހަގަކުރެވޭ ކަމަށެވެ.

ރާއްޖޭގައި އުމުރުން 65 އަހަރުގެ މީހުންނަށް ދޭ އިނާޔަތަށް މިދިޔަ އަހަރު 1.3 ބިލިއަން ރުފިޔާ ހޭދަކުރި އެވެ. ދައުލަތުގެ މުއައްސަސާތަކުން ރިޓަޔާ ކުރާ މީހުންނަށް 298 މިލިއަން ވަނީ ހަރަދު ކޮށްފަ އެވެ. ސަރުކާރުން ދޭ 5،000ރ. ގެ އެލަވަންސަށް 2025 ވަނަ އަހަރު 1.5 ބިލިއަން ރުފިޔާ ހޭދަކުރާ އިރު ރިޓަޔާ ކުރާ މީހުންނަށް ދޭ އިނާޔަތަށް 326 މިލިއަން ރުފިޔާ ހޭދަވާނެ ކަމަށް ފިނޭންސް މިނިސްޓްރީން ލަފާކުރެ އެވެ.

ސަރުކާރުން މިހާރު އަންނަނީ، ޕޭ ހަމަނައިޒް ކުރަމުންނެވެ. ޕޭ ހާމަނައިޒް ކުރުމާ އެކު މިހާރު މިދޭ އިތުރު ޕެންޝަންތައް ނުހުއްޓިއްޖެ ނަމަ 2055 ވަނަ އަހަރު ޕެންޝަނަށް ކުރާ ހޭދަ 7.8 ބިލިއަން ރުފިޔާ އަށް އަރާނެ ކަމަށް އެ މިނިސްޓްރީން ލަފާކުރެ އެވެ.

ތަފާތު ކުރުން ބޮޑު ނިޒާމެއް

ރާއްޖޭގައި ޕެންޝަން ނިޒާމުގެ ކަންކަން ދިރާސާ ކުރެއްވި ބޭފުޅަކު ވިދާޅުވީ، އާ ޕެންޝަން ސްކީމަށް އަމަލު ކުރުމުގެ ކުރިން އޮތީ ހިދުމަތުގެ މުއްދަތަށް ދޭ ޕެންޝަން ނިޒާމެއް ކަމަށެވެ. އެ ސްކީމުގެ ދަށުން 20-40 އަހަރު ހިދުމަތް ކުރާ މީހުންނަށް އެ އޮންނަ އުސޫލުގެ ތެރެއިން ޕެންޝަން ލިބެ އެވެ.

އެގޮތަށް ޕެންޝަން ލިބޭ މީހުންނަށް ވެސް އާ ސްކީމު ފެށުމަށްޓަކައި، ކުރިން އެ މީހުން ވަޒީފާގައި ހޭދަކުރި މުއްދަތަށް ވެސް ސަރުކާރުން ކޮންޓްރިބިއުޝަންގެ ގޮތުގައި ހަތް ޕަސެންޓު އޮތީ ހިމަނައި ދީފަ އެވެ. އެހެންވެ، ޕެންޝަންގެ އާ ނިޒާމުގެ ތެރެއިން އެ މީހުންނަށް ގެއްލުނު އެއްޗެއް ނެތެވެ.

"އާ ސްކީމަށް ބަދަލުވި ދުވަހު ވެސް އެ މީހުން [ވަޒީފާ އަދާކުރާ މީހުން] ޕެންޝަން ބެލެންސެއް އޮންނާނެ. އެ އަށް ފަހު ފެށުނީ 14 ޕަސެންޓު ކޮންޓްރިބިއުޓް ކުރާ ސްކީމު،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

އޭނާ ވިދާޅުވީ، ޕެންޝަން ސްކީމުގެ ތެރެއިން އެއްވެސް މުވައްޒަފަކަށް އަންފެއާ ނުވަތަ ތަފާތު ކުރުން ބޮޑު ގޮތެއް ނޯންނަ އިރު މިނިވަން މުއައްސަސާތައް އުފައްދައި، އެ އިދާރާތަކުގެ އެތެރޭގައި އާ ސްކީމްތައް ހެދޭނެ ގޮތަށް ގާނޫނުން ފުރުސަތު ފަހިވީ ކަމަށެވެ. އެކަންވީ އަނެއްކާ ވެސް ޕެންޝަންގެ ތެރެއިން ބޮޑު ބާގަނޑެއް އުފެއްދި ކަމަކަށެވެ.

އެއީ ސަރުކާރުގެ ވަކި ވަކި އިދާރާތަކެއްގައި މަސައްކަތްކުރާ މީހުންނަށް، އެއްވެސް ކޮންޓްރިިބިއުޝަނެއް ނެތި، ދައުލަތުގެ ޓެކްސް ފައިސާ އިން ކުރާ ވަރަށް ބޮޑު ތަފާތު ކުރުން ބޮޑު ހޭދައެއް ކަމަށް "މިހާރު" އާ ވާހަކަ ދެއްކި ތަޖުރިބާކާރު ވިދާޅުވި އެވެ.

"މިނިވަން މުއައްސަސާތަކުން އެފަދަ ވަކި ސްކީމުތައް ފެށުމުން، އެކަން ހުއްޓުވާކަށް ފިނޭންސް މިނިސްޓަރަކަށް ނުކުރެވުނު. އެހެންވެ، އަނެއްކާ ވެސް 55 އަހަރުވީމަ ޕެންޝަން ދޭން ފެށީ،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

އޮޑިޓް އޮފީހުން ވަނީ 2015 ވަނަ އަހަރު "ޑަބަލް ޕެންޝަން" އަކީ ހަރަދު ބޮޑު ނިޒާމެއް ކަން ފާހަގަކޮށް، އެއީ ދެމެހެއްޓެނިވި ނިޒާމަކަށް ނުހެދޭނެ ކަން ފާހަގަކޮށްފަ އެވެ. އެ ސްކީމު ހުއްޓާނުލައި، މިހާރު ދޭ އުސޫލުން ޕެންޝަން ދޭ ނަމަ 2030 ވަނަ އަހަރު ދައުލަތުގެ ބަޖެޓުން 4.3 ބިލިއަން ރުފިޔާ ހޭދަވާނެ ކަމަށް އެ ރިޕޯޓުގައި ވެ އެވެ. އެހެންވެ އެފަދަ ސްކީމުތައް އުވައިލުމަށް އޮޑިޓް އޮފީހުން ވަނީ ދައުލަތަށް ރިކޮމެންޑް ވެސް ކޮށްފަ އެވެ.

"ކީއްވެ ޕްރައިވެޓް ސެކްޓަރުގައި މަސައްކަތް ކުރާ މީހުންނަށް ހާއްސަ ޕެންޝަނެއް ނުދޭންވީ؟ ކީއްވެ، ވަކި ސެލެކްޓިވް އިދާރާތަކެއްގައި ހުރީމަ، ހާއްސަ ޕެންޝަން ލިބެން ޖެހެނީ؟ އެ މީހުން މުހިއްމު ވަނީ ކީއްވެ؟ އެބައޮތް ގާނޫނުން ލާޒިމްކުރާ ޕެންޝަން ސްކީމެއް. އެކަން އެހެން އޮއްވައި ވަކި ބަޔަކު ހާއްސަ ކުރުން އެއީ އިންސާފެއް ނޫން،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ރިޓަޔަމެންޓް އިނާޔަތް ދޭން ޖެހޭ މުވައްޒަފުން ގިނަވެ، 65 އަހަރުން މަތީގެ މީހުންނަށް ދޭ އިނާޔަތަށް ކުރަން ޖެހޭ ހަރަދު ވެސް އިތުރުވާ ކަމަށް އަންނަ އަހަރުގެ ބަޖެޓުގައިވެ އެވެ. އެހެންވެ، ރިޓަޔަކުރާ މީހުންގެ އިނާޔަތް ކަނޑާލުމުގެ އިތުރުން އުމުރުން ދުވަސްވީ މީހުންގެ އެލަވަންސް ދިނުމުގެ އުސޫލު ބަދަލުކޮށް، މާލީ ތަނަވަސްކަން ނެތް މީހުންނަށް އެ އިނާޔަތް ދޭ ގޮތަށް އެ ސްކީމަށް ބަދަލު ކުރަން ވެސް ވަނީ އަންނަ އަހަރުގެ ބަޖެޓު ފޮތުގައި ހިމަނައިފަ އެވެ.

އެކަމަކު އެކަން އެގޮތަށް ނުކުރަން ދާދި ފަހުން ސަރުކާރުން ނިންމި އެވެ. ނަމަވެސް އެ ބަދަލު ނުގެންނަން ސަރުކާރުން ފަހުން ނިންމުމުން، ބަޖެޓުގައި ކުރިން ލަފާކުރި ގޮތަށް ޕެންޝަނަށް ކުރާ ހޭދަ 1.3 ބިލިއަނުން 1.1 ބިލިއަނަށް ކުޑަވާނެ ކަމަކަށް ނުބެލެ ވެ އެވެ.

އޭހެ ސަބަބުން، ކުރިމަތިވާނީ ފިސްކަލް އިތުރު ބުރަ އެވެ. ހަރަދުތައް ކުޑަ ކުރުމަށް އިތުރު ތަކްލީފުތަކެވެ. ކޮންޓްރިބިއުޝަނެއް ނެތި ހިންގާ ސްކީމުތައް ހުއްޓާލައި، އެންމެ ބޭނުން ޖެހިފައިވާ މީހުންނަށް އެފަދަ ސްކީމުތައް ނުދޭ ނަމަ އާބާދީ އަށް އަންނަ ބަދަލާ އެކު ޕެންޝަނަށް ދޭ އަދަދު އެގޮތުގައި ދައުލަތަށް ދޭން އުނދަގޫވާނެ ކަމަށް ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުންޏެވެ.

އޮޑިޓް ރިޕޯޓުތަކާއި މާލީ އިދާރާތަކުން ނެރޭ ރިޕޯޓުތަކުގައި ވެސް ވަރަށް ސާފުކޮށް، ޕެންޝަންގެ ވަކި ވަކި ސްކީމުތައް ނުވަތަ ޑަބަލް ޕެންޝަން ދިނުމަކީ ދައުލަތަށް ގެއްލުން ބޮޑު ނިޒާމެއް ކަމަށް ފާހަގަކުރި ނަމަވެސް، އެކަން އެހާ އުނދަގޫވަނީ، އާންމު އެތައް ރައްޔިތުންގެ ދިރިއުޅުމާ ގުޅިފައިވާތީ އެވެ. އެހެންވެ، އެފަދަ ސްކީމުތައް ކުއްލިއަކަށް ހުއްޓާލަން އެހާ ފަސޭހައެއް ނުވާނެ އެވެ.

އެކަން ކުރުމަށް އެންމެ ރަނގަޅު އެއްގޮތަކީ، އެފަދަ ސްކީމުތައް އުވާލުމަށް ދިގު ރާސްތާ ޕްލޭނެއް އެކުލަވައިލާ އެކަމަށް ވަޒީފާތަކުގައި ތިބި ފަރާތްތައް އަހުލުވެރިކުރުވުމެވެ. އެ ނިޒާމުގެ ތެރެއިން މަޑުމަޑުން އިނާޔަތްތައް ކުޑަ ކުރަމުން ގޮސް، ހުރިހާ ސްކީމެއް އުވާލާނެ ކަން އިއުލާނު ކުރެވިދާނެ އެވެ. އެކަން ވާނީ ހައްގުވެރިންނަށް ދޭ ޕެންޝަންގެ އިނާޔަތަށް އުނިކަމެއް ނުގެނެސް، ދައުލަތުގެ މާލީ ހާލަތު ރަނގަޅުކޮށް ރާއްޖޭގެ ފިސްކަލް ނިޒާމު، ދެމެހެއްޓެނިވި ނިޒާމަކަށް ބަދަލުކުރުމަށް އެޅިގެންދާ މުހިއްމު ފިޔަވަޅަކަށެވެ.