ޔާމީނަށް ދެނީ ޔަގީން ކަމެއް ނެތް އުންމީދެއް؟

މަނީލޯންޑަރިން އާއި ރިޝްވަތުގެ ކުށް ސާބިތުވެ ކުރީގެ ރައީސް އަބްދުﷲ ޔާމީން 11 އަހަރަށް ޖަލަށް ލާފައި ވިޔަސް އެ މަނިކުފާނުގެ ޕީޕީއެމް/ޕީއެންސީގެ ރިޔާސީ ކެންޑިޑޭޓަކީ އެއީ އެވެ. ތަންފީޒުކުރާ ހުކުމާ މެދު ކުރާކަށް ފިކުރެއް ނެތެވެ. އެ މަނިކުފާނު މި އަހަރުގެ ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި ވާދަކުރައްވާނެ އެވެ. އެ ބޮޑު ޔަގީންކަމާ އެކު އެ ޕާޓީން ޔާމީންގެ ބަދަލުގައި އެހެން ކެންޑިޑޭޓަކަށް ނުވެސް ވިސްނާނެ އެވެ. ޔާމީންގެ ބަދަލުގައި ނުކުންނަވަން ޝައުގުވެރިކަމެއް ހުރި ބޭފުޅަކު އަމުދުން ނުވެސް ނެތެވެ. އެހެންވެ ޕްލޭން ބީއެއް, ސީއެއް ކިޔާކަށް ނުޖެހެ އެވެ.

ޖަލުގައި އޮންނެވި ނަމަވެސް ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި ޔާމީން ވާދަކުރައްވާނެ އެވެ. ކާމިޔާބު ކުރައްވާނީ ވެސް އެ މަނިކުފާނެވެ. އެކަމުގައި އޮތް ޔަގީންކަމަކީ ސައްތައިންސައްތަ ކަމަށް ޕާޓީގެ އިސް ބޭފުޅުން އެ ގެންދަވަނީ ވިދާޅުވަމުންނެވެ.

މިއީ ޕީޕީއެމް/ޕީއެންސީން ތަކުރާރުކުރާ ވާހަކަތަކެވެ. އެހެންވެ އިތުރަށް އެ މައުލޫއުގައި އެ ބޭފުޅުންނާ ސުވާލެއް ކުރިމަތިކުރިޔަސް އެހެން ޖަވާބެއް އަންނާނެ ކަމަކަށް ނުފެނެ އެވެ. ދެން ބަލަން ޖެހެނީ މި ހިސާބު ދިމާވޭތޯ އެވެ.

މިއަދުން ފެށިގެން ގުނާ ނަމަ މި އަހަރުގެ ސެޕްޓެމްބަރު 9 ގައި އޮންނަ ރިޔާސީ އިންތިހާބަށް ކުރިމަތިލުމުގެ ސުންގަޑި ހަމަވާން އޮތީ 88 ދުވަހެވެ. ރިޔާސީ އިންތިހާބަށް ކުރިމަތިލުމަށް ޖުލައި 23 ގައި ހުޅުވާލުމަށް ފަހު ވަގުތު ހަމަވާނީ އޯގަސްޓް 3 ގަ އެވެ.

އެ މުއްދަތު ތެރޭގައި ހަފްތާ ބަންދުގެ ދުވަސްތަކުގެ ޖުމްލަ މަސް ދުވަހަކާ އެއްވަރެވެ. އެ ދުވަސްތައް ކަނޑާލައިފި ނަމަ މި 88 ދުވަސް 57 އަށް ކުރުވެ އެވެ. ބޮޑު އީދު ބަންދު ފަދަ ރަސްމީ އެހެން ބަންދުތަކާ އެކު އިތުރަށް ހަފްތާއެއް ވަރު އުނިވެ އެވެ. އެހެންވެ ރަސްމީ ދުވަހުގެ އަދަދަކީ 50 ކަމަށް ބަލަން ހިނގާށެވެ.

މިހެން އަދަދުތަކެއް ޖެހި ނަމަވެސް ބަންދު ދުވަސްތަކުގައި ވެސް ޝަރީއަތް ހިންގޭނެ އެވެ. އެކަމަކު އެގޮތަށް އާންމު ގޮތެއްގައި އަމަލުކުރަނީ ގާނޫނުތަކުގައި، ވަކި މުއްދަތަކަށް ނިންމަން ކަނޑައަޅާފައިވާ މައްސަލަތަކުގަ އެވެ.

ވ. އާރަށް ކުއްޔަށް ދިނުމުގައި ޔާމީން އެއް މިލިއަން ޑޮލަރުގެ ރިޝްވަތު ހިފައި އެ ފައިސާ ލޯންޑާކުރިކަން ސާބިތުވެ 11 އަހަރުގެ ޖަލު ހުކުމުގެ އިތުރުން ފަސް މިލިއަން ޑޮލަރުން ޖޫރިމަނާކުރަން ޔާމީންގެ މައްޗަށް ކޮށްފައިވާ ހުކުމްގެ އިސްތިއުނާފް، ރިޔާސީ އިންތިހާބަށް ކުރިމަތިލުމުގެ ފުރުސަތު ލިބޭތޯ ބަލަން އަވަހަށް ނިންމަން ލާޒިމުވާނެ ހެއްޔެވެ؟

ގާނޫނީ ބަހުސެއް ނެތް

އިންތިހާބަށް ކުރިމަތިލަން ރަސްމީކޮށް އިއުލާނުކޮށް އެ މީހެއްގެ ކެންޑިޑެސީ ބަލައިގަތުމުން ނޫނީ އެ މީހަކު އަދި ގާނޫނުގެ ކުރިމަތީ ކެންޑިޑޭޓަކަށް ނުވާނެ އެވެ. އެހެންވެ، ޔާމީނަކީ އިދިކޮޅު ލީޑަރު ކަމަށާއި އިދިކޮޅު ރިޔާސީ ކެންޑިޑޭޓް ކަމަށް ބެލުމުން ވެސް އަންނަނީ އިތުރު ހުރަހެކެވެ.

ޖިނާއީ ހުކުމެއް ތަންފީޒުކުރަމުން ދާތީ ޔާމީނަކީ ގާނޫނީ ގޮތުން ބަލާއިރު ޕާޓީއެއްގެ ލީޑަރެއް ވެސް ނޫނެވެ. އަދި ޕާޓީއެއްގެ މަސްއޫލުވެރި އެއްވެސް ހައިސިއްޔަތެއް ލިބޭނެ ބޭފުޅެއް ވެސް ނޫނެވެ. އެއީ ޔާމީންގެ ވެރިކަމުގައި 2015 ވަނަ އަހަރު ޖަލުތަކާއި ޕެރޯލްގެ ގާނޫނަށް އިތުރުކުރި މާއްދާއަކުން ވެފައި އޮތް ގޮތެވެ. ވެރިކަމުގެ އާރާއި ބާރު އޮތް ދުވަސްވަރު އަމިއްލަފުޅު ނިންމެވުމަކުން ހޯއްދަވައިގަތް ކަމެކެވެ. ގާނޫނަށް އިތުރުކުރި އެ މާއްދާގައި އޮންނަނީ؛

"ސިޔާސީ ޕާޓީ އާއި ޖަމިއްޔާތަކަށް އާންމު މެންބަރެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ނިސްބަތްވުން ފިޔަވައި، އެއިން ތަނެއްގެ މަސްއޫލު ފަރާތެއްގެ ގޮތުގައި ހުރުމާއި އެ ތަންތަނުން ހިންގާ އެހެން ހަރަކާތްތަކުގައި ބައިވެރިވުމުގެ ހައްގު، ހުކުމެއް ތަންފީޒުކުރުމަށްޓަކައި ޖަލުގައި ބަންދުކުރެވިފައި ހުންނަ މުއްދަތުގައި ލިބިގެނެއް ނުވެއެވެ."

އެހެންވެ ޝަރީއަތުގެ ކުރިމަތީގައި ޔާމީން ހާއްސަވާ ގާނޫނީ ސަބަބެއް އޮތް ކަމަކަށް ނުފެނެ އެވެ. އެކަމަކު އާންމު މަސްލަހަތަށް ރިއާޔަތްކޮށްފައި އަވަސްކުރާނީ ކަމަށް ބެލިދާނެ އެވެ. ދެން އޮތިއްޔާ އޮންނާނީ އެކި ސަބަބުތަކާ ހެދި އެހެން ނޫނަސް ރާއްޖޭން ބޭރުން ކުރިމަތިވާ ޕްރެޝަރެވެ.

އެ ވިދާޅުވާހާ އަވަހަށް އިސްތިއުނާފް ނިމޭނެ؟

މާޗް މަހު ޔާމީން މިނިވަންވާނެ ކަމުގެ ބޮޑު ޔަގީންކަމެއް ޔާމީންގެ ވަކީލުން ކުރިން ދެއްވި އެވެ. އެ ބޭފުޅުން ޖެއްސެވި ހިސާބުގައި ވިދާޅުވެފައި އޮތީ އިސްތިއުނާފަކީ މާ ގިނަ ދުވަސް ހިންގާ ކަމެއް ނޫން ކަމަށާއި މަހެއްހާ ދުވަސް ތެރޭ ނިމޭނެ ކަމަށެވެ.

"އިސްތިއުނާފީ ކޯޓަކަށް ކުރަންޖެހޭ މަސައްކަތް މި ކުރަނީ ހަމަ ޑެސްކުގައި ތިބެގެން. އަޅުގަނޑުމެންގެ އިސްތިއުނާފު ފޯމު އަސްލު ދެން އެއީ އިސްތިއުނާފަކީ. ދެން ގޮސް އެ ޕްރެޒެންޓޭޝަން އެ ހަދަނީ. ފަނޑިޔާރުން ވިދާޅުވެސް ވާނީ ވީހާވެސް ކުރުކޮށް [ހުށަހަޅަން]. އަޅުގަނޑުމެން އަތުގައި ފޯމު އެބަ އޮތޭ. އެހެންވެ ހުލާސާއެއް ދެއްވިއްޔާ ރަނގަޅޭ،" ޔާމީންގެ ވަކީލުންގެ ޓީމު ލީޑުކުރައްވާ ޑރ. މުހައްމަދު ޖަމީލް އަހްމަދު މިދިޔަ ފެބްރުއަރީ މަހުގެ ދެ ވަނަ ދުވަހު ވިދާޅުވި އެވެ.

މި ނިމުނު މާޗް މަހު ޔާމީން މިނިވަންވާނެ ކަމުގެ ބޮޑު ޔަގީންކަމަކާ އެކު އެ ދުވަހު ޖަމީލް ވިދާޅުވީ ދެތިން އަޑުއެހުމަކުން އިސްތިއުނާފް މަރުހަލާ ނިމޭނެ ކަމަށެވެ.

"... ގަބޫލުކުރައްވާ، އަޅުގަނޑުމެން މި އުންމީދުކުރަނީ މި އިސްތިއުނާފް މަރުހަލާ ދޭއް ނުވަތަ ތިން އަޑުއެހުމަކަށް ވުރެ ދިގެއް ނުވޭ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އިސްތިއުނާފް މަރުހަލާގައި. އެޕެލޭޓް ކޯޓެއްގައި ... އަޅުގަނޑުމެން އުންމީދުކުރަން، ހަމަ ވަރަށް ތެދަށް ދަންނަވާ ކަމަށްވާ ނަމަ މާޗު ހިސާބުގައި ރައީސް ޔާމީން މިނިވަންވެވަޑައިގަންނަވާނެ ކަމަށް،" ޖަމީލް ވިދާޅުވި އެވެ.

އެކަމަކު ހައި ކޯޓުގައި ވަކާލާތުކުރައްވާ އެހެން ބައެއް ވަކީލުންގެ ހިޔާލު ވަރަށް ތަފާތެވެ. އެ ބޭފުޅުން ވިދާޅުވީ ޔާމީންގެ މައްސަލަ ހައި ކޯޓުން އާންމު އުސޫލުން ބަލާއިރު ނިމޭނެ މުއްދަތެއް ލަފާކުރާއިރު ޔާމީންގެ ވަކީލުންގެ ޓީމުން ވޮޑަމުލާގެ މައްސަލާގައި ޔާމީންގެ ދިފާއުގައި މަސައްކަތްކުރި ގޮތަށް ވެސް ބަލަންޖެހޭ ކަމަށެވެ.

"ކުރީގެ މައްސަލައަށް ބަލާއިރު އިސްތިއުނާފީ ނުކުތާތައް ވަރަށް ގިނަ. އެހާ ދިގުކޮށް ވާހަކަ ދައްކާ. އެހެންވެ މި ފަހަރު ވެސް އެންމެ އަވަސް ވިޔަސް ދެ ދުވަހުން ކަންނޭނގޭ އިސްތިއުނާފީ ނުކުތާތައް ހުށަހަޅައި ނިންމާލެވޭނީ ވެސް،" ޖިނާއީ ގިނަ މައްސަލަތަކެއް ބެއްލެވި ކުރީގެ ފަނޑިޔާޔަރަކު ވިދާޅުވި އެވެ.

އޭނާ ވިދާޅުވީ ޖަމީލް އެ ވިދާޅުވާ ގޮތަށް ދެތިން އަޑުއެހުމުން ނިންމާލެވެނީ އިސްތިއުނާފީ ދެތިން ނުކުތާއެއް ހުށަހަޅާ މައްސަލަތަކުގައި ކަމަށާއި ފަންސާހެއްހާ ނުކުތާ ހުށަހަޅާ ނަމަ އެ ހުރިހާ ކަމެއް ހުށަހަޅައި އެ ކަންކަމާ ދެ ފަރާތުން ވާހަކަ ދައްކައި އަދި ފަނޑިޔާރުން ވެސް އެ ކަންކަމާ ގުޅޭ ގޮތުން ސުވާލުކުރުމަށް ވަގުތު ބޭނުންވާނެ ކަމަށެވެ.

"ލަފާކުރެވެނީ އެންމެ މަދުވެގެން ވެސް ދިހަ ވަރަކަށް އަޑުއެހުން ބާއްވަންޖެހޭނެ ކަމަށް. އެއީ މައްސަލަ ހުށަހެޅުމާއި ހުށަހެޅުންތަކަށް ދައުލަތުން ޖަވާބު ދިނުމަށާއި ސާފުކުރަންޖޭހެ ކަންކަން ދެ ފަރާތުން ސާފުކޮށް އަދި ފަނޑިޔާރުންގެ ސުވާލުތަކަށް ދެ ފަރާތުން ޖަވާބު ދިނުން ފަދަ ހުރިހާ ކަމަކަށް. މިހެން ބުންޏަސް މިއީ ވަރަށް ކުރުކޮށްލައިގެން މިކަން ވާނެ ކަމަށް ބެލެވޭ ވަރު،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

އޭނާ ވިދާޅުވީ ސުޕްރީމް ކޯޓުގައި މައްސަލަ ހިންގާ ގޮތަށް، ދިގުދެމިގެންދާ ގޮތަށް އަޑުއެހުންތައް ބާއްވަން ވެސް ހައި ކޯޓުގެ ޖާގައިގެ ސަބަބުން ވެސް ގޮންޖެހުން ހުންނާނެ ކަމަށެވެ.

"ފަނޑިޔާރުންގެ ޗުއްޓީތަކާއި އެހެން މައްސަލަތަކުގެ ތާވަލާ ފުށުއެރުންތައް ހުރުމާއި މި ހުރިހާ ކަމަކާ ހެދި އާންމު އުސޫލުން ބަލާ ނަމަ ކޮންމެ ހަފްތާއަކު ދެތިން ދުވަހަށް ތާވަލް ކޮށްގެން ހައި ކޯޓުގައި ކުރިއަށް ގެންދެވޭނެ ކަމަކަށް ނުފެނޭ. އެހެންވެ އަވަސްކުރަން ބޭނުން ނަމަ އާންމު އުސޫލު ދޫކޮށްލާފައި، އެހެން ޝަރީއަތްތައް ނިންމާފައި ޝަރީއަތް ބާއްވަން ޖެހޭނީ. އާންމު އުސޫލުގެ ބޭރުން ނޫނީ ދެން ރިޔާސީ އިންތިހާބަށް ވަގުތު އޮއްވައި ނިންމާލެވޭނެ ކަމަކަށް ހަމަ ހިއެއް ނުވޭ،" ކުރީގެ ފަނޑިޔާރު ވިދާޅުވި އެވެ.

އޭނާ ވިދާޅުވީ ހައި ކޯޓުގައި ކުރިއާލައި މައްސަލަތައް ތާވަލް ކުރާތީ ބޭނުންހާ ދުވަހަކަށް އަވަސްކޮށްލާފައި ކޮންމެ ކޮންމެ މައްސަލައެއް ތާވަލްކުރުން ވެސް ދަތިވާނެ ކަމަށެވެ.

އެހެންވެ އާންމު އުސޫލުން ހައި ކޯޓުގައި ޝަރީއަތްތައް ކުރިއަށް ގެންދާ ގޮތާއި ސްޕީޑަށް ބަލާއިރު ރިޔާސީ އިންތިހާބުގެ ސުންގަޑިއާ ހިސާބަށް އިސްތިއުނާފް ނިމޭނީ އާންމު އުސޫލުގެ ބޭރުންކަމާ މެދު ސުވާލެއް ވެސް ނެތެވެ.

މިހާ ގިނަ ސުވާލުތައް ހުއްޓަސް ޔާމީންގެ ވަކީލުން ދެއްވަނީ އިސްތިއުނާފް މަރުހަލާ، އިންތިހާބަށް ވަގުތު އޮއްވައި ނިމޭނެ ކަމުގެ ޔަގީންކަން އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. މިނިވަންވާނެ ކަމުގެ ޔަގީންކަން ވެސް އެބަ ދެއްވަ އެވެ. އެހެންވެ، ޔާމީން ނޫން އެހެން އިހްތިޔާރަކާ މެދު ވިސްނަން ނުޖެހެނީ އެވެ. ދެން އަންނަނީ ނިހާއީ ހުކުމެއް ނެތިއްޔާ ޔާމީންގެ ކެންޑިޑެސީ ބަލައިގަންނާނެ ވާހަކަ އެވެ. މިގޮތަށް ވިސްނަނީ ސުޕްރީމް ކޯޓުގެ ވަރަށް ކުރީގެ ހުކުމަކާ ހަވާލާދީފައި ކަމަށް ވާއިރު އޭގެ ފަހުން މިކަން ބަދަލުވެދާނެ ގޮތްގޮތަށް ކުރި ހުކުމްތަކުގެ ވާހަކަ ނުވެސް ދައްކަ އެވެ.

އެ ވާހަކަ ކުރުކޮށްލާނީ އެވެ. ނިހާއީ ހުކުމެއް ނެތް ނަމަ ޝަރުތު ހަމަވާ ކަމަށް ބަލާ ނަމަ ބޮޑެތި ކުށްތަކުގައި ތިބި އެތައް ބަޔަކީ ވެސް ރައީސްކަމަށް ކުރިމަތިލާން ޝަރުތު ހަމަވާ މީހުންނެވެ. ނިހާއީ ހުކުމެއް ނެތް ކަމަށް ބުނެ އިންތިހާބުން ފުރުސަތު ދީ ކެމްޕެއިން ކުރަން ވެސް އެ މީހަކު ދޫކޮށްލައިގެން ގެންގުޅޭނީ އެވެ. ދެން އިންތިހާބުވާ ފަހުން ހުކުމް ދަމަހައްޓައިފި ނަމަ ހަދާނެ ގޮތަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟