އަބުރުގެ ބިލުގެ އެއް ނުރައްކާ: ކޯޓަށް ދިއުމުގެ ހައްގު ހަނިކޮށްފައި!

އަބުރު ރައްކާތެރިކުރުމާއި ޚިޔާލު ފާޅުކުރުމުގެ މިނިވަންކަމުގެ ބިލް އޮތް ގޮތުގެ ބިރުވެރިކަމުގެ ވާހަކަ އަކީ މިހާރު އާ ވާހަކައަށް ނުވާނެ އެވެ. އާންމު ފަރުދުންނާއި ނޫސްވެރިން ދަނީ އެކަމުގެ ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކުރަމުންނެވެ. އެ ބިލު އޮތް ގޮތަށް ފާސްވެއްޖެ ނަމަ ނޫސްވެރިކަން މަރުވެ، ބުނެލާ ބަހަކުން ނުވަތަ ކުރާ އިޝާރާތަކުން ވެސް މީހަކު ކުށްވެރިވުމުގެ ބިރު އޮތީ ހީވެފަ އެވެ.

ގާނޫނުއަސާސީން ލިބިދޭ މުހިންމު އަސާސީ ދެ ހައްގެއް ކަމަށްވާ ޚިޔާލު ފާޅުކުރުމާއި ނޫސްވެރިކަމުގެ މިނިވަންކަމުގެ ހައްގަށް އެ ބިލުން "ނުރައްކާތެރިކަން" އޮތް މިންވަރު އެކި ފެންވަރުގެ ބޭފުޅުން ވަނީ އެކި ފޯރަމްތަކުގައި ފާހަގަކުރައްވައިފަ އެވެ. އެ ދެ ހައްގު ހަނިކޮށްފައި އޮތް ފަދަައިން ގާނޫނު އަސާސީން ލިބިދޭ އެހެން މުހިންމު ހައްގެއް ވެސް އެ ބިލުން ހަނިވެ އެވެ. އެއީ އަދުލު އިންސާފާ ގުޅިފައިވާ މުހިންމު ހައްގެއް ކަމަށްވާ އިދާރީ ފިޔަވަޅުތަކާ މެދު ހިތްހަމަނުޖެހިގެން ޝަރީއަތަށް ދިއުމުގެ ހައްގެވެ.

ގާނޫނުއަސާސީ ބުނާ ގޮތުން އިދާރީ ގޮތުން އަޅާ ފިޔަވަޅަކާ މެދު ހިތްހަމަނުޖެހޭ ނަމަ އެ މައްސަލައެއް ޝަރީއަތަށް ހުށަހެޅުމަކީ އެ ފިޔަވަޅެއް ރައްދުވި ފަރާތުގެ ހައްގެކެވެ. އަދި އިސްތިއުނާފް ކުރުމުގެ ހައްގަކީ ވެސް އެ މައްސަލައެއްގައި ހިމެނޭ ކޮންމެ މީހަކަށް ވެސް ގާނޫނުއަސާސީ ކަށަވަރުކޮށްދޭ ހައްގެކެވެ.

އެ ބިލުގައިވާ ގޮތުން އަބުރު ގެއްލޭ ފަދަ ވާހަކައެއް ޝާއިއުކުރާ ނުވަތަ ފަތުރާ މީޑިއާއެއް ޖޫރިމަނާ ކުރާނީ މީޑިއާގެ ރެގިއުލޭޓް ކުރާ ދައުލަތުގެ މުއައްސަސާއިންނެވެ. އެހެންވުމުން އެ ބިލުގެ ދަށުން މީޑިއާއެއް ޖޫރިމަނާ ކުރާ ކުރުން ވެގެންދާނީ ގާނޫނީ ގޮތުން ބަލާއިރު އިދާރީ ފިޔަވަޅަކަށެވެ. އެކަމަކު އެ ފިޔަވަޅާ މެދު ހިތްހަމަ ނުޖެހިގެން ޝަރީއަތަށް ދާން ބަލާއިރު އެތަނަށް ދެވެން އޮތީ ޖޫރިމަނާ ފައިސާ ދެއްކުމަށް ފަހު އެވެ. ފާހަގަކުރަން އުޅޭ މައްސަލައަކީ މިއީ އެވެ.

ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގައި: ޖޫރިމަނާ ނުދެއްކޭ ނަމަ ކޯޓަށް ދިއުމުގެ ހައްގު ނުލިބޭ ގޮތަށް ބިލުގައި ވަނީ ހިމަނާފައި - ފޮޓޯ: މަޖިލިސް

އެ ބިލު އޮތް ގޮތުން ކުށްވެރިވާ މީޑިއާއެއް 50،000ރ. އިން ފެށިގެން ދެ މިލިއަން ރުފިޔާއާ ދެމެދުގެ އަދަދަކުން ޖޫރިމަނާ ކުރެވޭއިރު ޖޫރިމަނާ ނުދައްކައިފި ނަމަ ޖިނާއީ ކުށަކަށް އެކަން ބަދަލުވެ، އެ ލިޔުމެއް ނުވަތަ ޚިޔާލު ފާޅުކުރި ނޫސްވެރިޔާ ތިން މަހާއި ހަ މަހާއި ދެމެދުގެ މުއްދަތަކަށް ޖަލަށް ލެވޭނެ އެވެ. ކުރުކޮށް ބުނާ ނަމަ ކުށްވެރިވާ މީޑިއާއަށް އޮތީ ބޮޑު އަދަދުގެ ޖޫރިމަނާ ދެއްކުން ނުވަތަ އެ ލިޔުމެއް ލިޔުނު މީހާ ޖަލަށް ދިއުމުން ކުރެ ގޮތެއް އިހްތިޔާރު ކުރުމެވެ.

ރާއްޖޭގައި މިހާތަނަށް އަމަލުކުރާ އާންމު އުސޫލަކީ އިދާރީ ފިޔަވަޅުތައް އަދި ހުކުމެއް ވިޔަސް އެއްވެސް ހުރަހެއް ނެތި ކޯޓުތަކުގައި އިސްތިއުނާފް ކުރެވުމެވެ. އެއީ ދައުލަތުގެ މުއައްސަސާއަކުން ނިންމާ ނިންމުމެއް ކަމަށް ވިޔަސް އަދި ކޯޓަކުން ކުރާ ހުކުމެއް ވިޔަސް މެ އެވެ.

މި އުސޫލުން އިސްތިސްނާވާ ގޮތަށް ރާއްޖޭގައި މިހާތަނަށް އޮންނަނީ އެންމެ ދެ ބާވަތުގެ މައްސަލަތަކެވެ. އެއީ ދައުލަތަށް ދައްކަން ޖެހޭ ޓެކްސް ފައިސާގެ މައްސަލަތަކާއި ކަސްޓަމްސުން ކުރާ ޖޫރިމަނާ ފައިސާގެ މައްސަލަތަކެވެ. ޓެކްސް ނެގުމާ ބެހޭ އިދާރީ ގާނޫނު ބުނާ ގޮތުން ޓެކުހާ ގުޅޭ ގޮތުން މީރާއިން ނިންމާ ނިންމުމަކާ މެދު ހިތްހަމަނުޖެހިގެން އެ މައްސަލަ ޓެކްސް އެޕީލް ޓްރައިބިއުނަލްގައި އިސްތިއުނާފް ކުރެވޭނީ ދައުލަތަށް ދައްކަން ޖެހޭ ޓެކްސް ފައިސާ ދެއްކުމަށް ފަހުގަ އެވެ. ހަމަ އެގޮތަށް އެކްސްޕޯޓް އިމްޕޯޓް ގާނޫނުގައި ވެސް އޮންނަނީ ކަސްޓަމްސް އިން ކުރާ ޖޫރިމަނާ ދެއްކުމަށް ފަހު ނޫނީ އެ މައްސަލާގައި ކޯޓަކަށް ނުދެވޭނެ ކަމަށެވެ.

އެ ދެ ބާވަތުގެ މައްސަލަ ފިޔަވައި އެހެން ހުރިހާ މައްސަލަތަކުގައި ވެސް ފައިސާ ދެއްކުމެއް ނެތި ނުވަތަ އެހެން ވެސް ހުރަހެއް ނެތި ކޯޓަށް ނުވަތަ އިސްތިއުނާފް މަރުހަލާއަށް ދެވެ އެވެ. އެކަމަކު އަބުރުގެ ބިލް އޮތްގޮތަށް ފާސްވެއްޖެ ނަމަ އޭގެ ދަށުން ކުށްވެރިވާ މީޑިއާއަށް އިސްތިއުނާފް މަރުހަލާއަށް ދެވޭނީ ކިތަންމެ ބޮޑު ޖޫރިމަނާއެއް ކުރިޔަސް އެ ފައިސާ ކޮންމެވެސް ގޮތަކުން ދައުލަތަށް ދެއްކުމަށް ފަހު އެވެ. އެ ބިލާ ދެކޮޅު ހައްދަވާ ބޭފުޅުން ވެސް ފާހަގަކުރާ އެއް މައްސަލައަކީ އެއީ އެވެ.

"ޝަރުއީ މަރުހަލާއަށް ދިއުމުގެ ކުރިން ޖޫރިމަނާ ދައްކާފައި ދެން ޝަރުއީ މަރުހަލާއަށް ގޮސް މަސައްކަތް ކުރުމަކީ އޭގެ އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތް ކަމަކަށް ގަބޫލެއް ނުކުރަން. އަޅުގަނޑު ވެސް ގަބޫލުކުރަން ކަސްޓަމްސުން ކަނޑައަޅާ އިންވޮއިސްތައް ދައްކާފައި ނޫނީ ޓެކްސް އެޕީލް ޓްރައިބިއުނަލަކަށް ނުދެވޭނެ. ނަމަވެސް އެއީ ދައުލަތަށް އަންނަން ޖެހޭ އާމްދަނީއެއް ބަރާބަރަށް މެދުނުކެނޑި ލިބޭނެ ގޮތް ހެދުމަށް އޮންނަ އިސްތިސްނާއެއް. އަބުރާ ބެހިގެން އެކަން އެހެން ކުރަން ޖެހޭނެ ކަމަށް ގަބޫލެއް ނުކުރަން،" އެ ބިލާ ބެހޭ ގޮތުން މަޖިލީހުގައި ވާހަކަ ދައްކަވަމުން ކުޅުދުއްފުށީ ދެކުނު ދާއިރާގެ މެމްބަރު އަދި ގާނޫނީ ވަކީލް މުހައްމަދު ނަޝީދު ވިދާޅުވެފައިވެ އެވެ.

އެހެން ބައެއް ވަކީލުން ވެސް ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ފައިސާ ދެއްކުމަށް ފަހު ނޫނީ ކޯޓަށް ނުދެވޭނެ ގޮތަށް ހައްގު ހަނިކުރުމަކީ ވަރަށް މަދު ހާލަތްތަކެއްގައި ކުރަން ޖެހޭ ކަމެކެވެ. އަސާސީ ހައްގެއް ހަނިކުރަން ޖެހޭނީ ކޮންމެހެން ހަނިކުރަން ޖެހޭ މިންވަރަށް ކަމަށްވާއިރު އަބުރާ ބެހުމުގެ މައްސަލަތަކުގައި ފައިސާ ނުދައްކާ ނަމަ ކޯޓަށް ނުދެވޭ ގޮތަށް ހައްގު ހަނިކުރަން ނުޖެހޭ ކަމަށް ބައެއް ވަކީލުން ވިދާޅުވެ އެވެ. އަދިި އެ ބިލު އޮތީ މުއްސަނދިންނަށް އެކަނި އިސްތިއުނާފަށް ދެވޭ ގޮތަށް ކަމަށް ވެސް އެ ވަކީލުން ވިދާޅުވެ އެވެ.

"ބިލުގައި ނުސީދާކޮށް މި ބުނަނީ ޖޫރިމަނާ ދެއްކޭ ފަދަ ތަނަވަސްކަން ހުރި މީހުންނަށޭ އިސްތިއުނާފަށް ދެވޭނީ. ޖޫރިމަނާ ނުދެއްކޭ މީހުން އިސްތިއުނާފަށް ނުގޮސް ޖަލަށް ދާށޭ. ޖޫރިމަނާ ނުދެއްކުނީމަ ޖަލަށް ދާން ޖެހޭނީ" ވަކީލަކު ވިދާޅުވި އެވެ.

ޓެކްސާއި ކަސްޓަމްސް އިން ކުރާ ޖޫރިމަނާތަކަކީ ދައުލަތަށް ލިބޭ ބޮޑު އާމްދަނީއެކެވެ. އެ ފައިސާ ވަގުތުން ވަގުތަށް ދޭން ޖެހުމާއި އަބުރާ ބެހިގެން ކުރާ ޖޫރިމަނާތަކާއި އެއްފަދައަކުން އަޅާ ނުކިޔޭނެ ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ. އަދި ޓެކުހާއި ކަސްޓަމްސް ޖޫރިމަނާ ނުދެއްކިޔަސް ވަގުތުން ޖަލަށް ދާން ނުޖެހޭ ކަން އޭނާ ފާހަގަ ކުރެއްވި އެވެ.

"ޓެކްސް ދައްކާނީ ވިޔަފާރިވެރިއެއް ނުވަތަ ތަނަވަސްކަން ހުރި މީހެއް. ފައިސާ ވަގުތުން ދައްކާފައި އިސްތިއުނާފަށް ދާން ޖެހުނަސް އެ މީހުންނަށް ދެވިދާނެ. އަދި އެ ފައިސާ ނުދެއްކިޔަސް އެކަން ޖިނާއީ ކުށަކަށް ބަދަލުވެގެން އެ މީހުން ނުޖެހޭ ޖަލަށް ދާކަށް. އެކަމަކު އަބުރުގެ ބިލުގައި އޮތީ ފައިސާ ނުދެއްކުނީމަ އިސްތިއުނާފަކަށް ވެސް ނުދެވި އަދި ޖަލަށް ދާންޖެހޭ ގޮތަށް،" އެ ވަކީލް ވިދާޅުވި އެވެ.

އަބުރުގެ ބިލުގައި އެގޮތަށް އޮތުމުން އެ ބިލަކީ އަބުރު ރައްކާތެރި ކުރުމަށް ވުރެ ބޮޑަށް ދައުލަތަށް ބޮޑު އާމްދަނީއެއް ހޯދުމުގެ ނިޔަތުގައި، ނުވަތަ ނޫސްވެރިކަން ކުރަން ހުރަސްއަޅަން ހެދި ބިލެއް ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

"ޓެކްސް ފައިސާއަކީ ގައުމުގެ ތަރައްގީއާ ވެސް ގުޅުން ހުރި އެއްޗެއް. އެކަމަކު އަބުރާ ބެހުނޭ ކިޔާފައި ނިކަމެތި މީހާ ނުވަތަ އާދައިގެ ނޫސްވެރިޔާ ކިހިނެއްތޯ ބޮޑެތި ޖޫރިމަނާތައް ދައްކާފައި ވަގުތުން އިސްތިއުނާފަށް ދާނީ،" އެ ވަކީލް ވިދާޅުވި އެވެ.

ހައްގު ގެއްލިއްޖެ ކަމަށް ގަބޫލުކުރެވޭ ނަމަ ކޯޓަށް ދިއުމުގެ ހައްގު އެއްވެސް ހުރަހަކާ ނުލައި އޮންނަންވާނެ އެވެ. އާންމު އަބުރާ ބެހުން ފަދަ ކަންކަމުގައި އެ ހައްގު ހަނިކުރަން ޖެހޭތޯ މިއީ އުފައްދަން ޖެހޭ ސުވާލެކެވެ. އަބުރުގެ ބިލް އޮތް ގޮތުން މިއީ ވެސް ނުރައްކަލެކެވެ. އެ ބިލުގައި ހުރި އެހެން ކަންބޮޑުވުންތަކެކޭ އެއްފަދައިން މި ކަމަށް ވެސް މަޖިލީހުން ވިސްނަން ޖެހެ އެވެ. ކޮޮމެޓީ މަރުހަލާގައި ބިލަށް ގެންނަ ބަދަަލުތަކުގެ ތެރޭގައި އެ ބަދަލު ވެސް ގެންނަން މަޖުބޫރުވެ އެވެ.