މެންބަރުންގެ ގޮނޑި ގެއްލޭ ގާނޫނު ބާތިލް ކުރެވޭކަށް ނެތް: ސުޕްރީމް ކޯޓް

އިންތިޚާބުވާ ޕާޓީން ވަކިކޮށްފި ނަމަ ނުވަތަ ވަކިވެއްޖެ ނަމަ މެމްބަރު ކަމުގެ ގޮނޑި ގެއްލޭ ގޮތަށް މަޖިލީހުން ފާސްކުރި އެންޓި ޑިފެކްޝަން ގާނޫނު ބާތިލް ކަމަށް ކަނޑައެޅެން ނެތް ކަމަށް ސުޕްރީމް ކޯޓުގެ ތިން ފަނޑިޔާރުންގެ އިއްތިފާގުން މިއަދު ހުކުމްކޮށްފި އެވެ.

ގާނޫނު ބާތިލް ކުރަން ސުޕްރީމް ކޯޓަށް ހުށަހެޅީ އެމްޑީޕީގެ ޕާލަމެންޓްރީ ގުރޫޕުގެ ލީޑަރު އަދި ހިންނަވަރު ދާއިރާގެ މެމްބަރު އިބްރާހިމް މުހައްމަދު ސޯލިހް (އިބޫ) އާއި ކެންދޫ ދާއިރާގެ ޖުމްހޫރީ ޕާޓީގެ މެމްބަރު އަލީ ހުސައިނާއި މަކުނުދޫ ދާއިރާގެ އަދާލަތު ޕާޓީގެ މެމްބަރު އަނާރާ ނައީމެވެ.

ފަނޑިޔާރު ޑރ. އަބްދުﷲ ދީދީ އިއްވެވި ހުކުމުގައި ވަނީ ދުސްތޫރީ ނަޒަރަކުން ބަލާއިރު، އެންޓި ޑިފެކްޝަން ގާނޫނަކީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެމްބަރުން ފްލޯކްރޮސްކުރުމާ ބެހޭ ގޮތުންނާއި ބައި އިލެކްޝަން ބޭއްވުމުގެ ކަންކަމުގެ އިޖުރާއުތައް ހިމެނޭ ގާނޫނެއް ކަމަށެވެ.

އެ ބިލް ފާސްކުރީ މިދިޔަ މާޗް 13 ވަނަ ދުވަހު އެވެ. އަދި އެ ބިލު ރައީސް އަބްދުﷲ ޔާމީން ތަސްދީގުކުރައްވައި، އަމަލުކުރަން ފެށީ ޖެހިގެން އައި ދުވަހު އެވެ.

ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިހަށް އިންތިހާބުވި ސިޔާސީ ޕާޓީން ވަކިވުން، ވަކިކުރުން، އަދި އެހެން ޕާޓީއަކާ ގުޅިއްޖެ ނަމަ ގޮނޑި ގެއްލޭނެ ކަމަށް ކަނޑައަޅައި، މިދިޔަ އަހަރުގެ ޖުލައި 13 ގައި ނެރުނު ހުކުމްގައި ފާހަގަކުރި ގައިޑްލައިނާ އެއްގޮތަށް އެންޓި ޑިފެކްޝަން ގާނޫނުގައި އުސޫލުތައް ކަނޑައަޅާފައިވާ ކަމަށް ހުކުމުގައިވެ އެވެ.

ހުކުމުގައި ބުނި ގޮތުގައި މެމްބަރުން ފްލޯކްރޮސްކުރުމަށް ހައްލެއް ހޯދުމުގެ ބޭނުމުގައި ފާސް ކުރި ގާނޫނަކީ ގާނޫނުއަސާސީއާ އެއްގޮތަށް، ހަރުދަނާ ޑިމޮކްރަސީއެއް ގާއިމު ކުރުމުގެ ބޭނުމުގައި ފާސް ކުރި ގާނޫނެއްކަން އެނގެން އެބައޮތެވެ.

މީގެއިތުރުން ފްލޯކްރޮސް ކުރުމާ ގުޅޭ ޝަރުތުތަކާއި އިޖުރާއުތައް ހިމެނޭ ގޮތަށް ގާނޫނެއް ހެދުމަކީ ހަރުދަނާ ޑިމޮކްރަސީއެއް ގާއިމުކޮށް، ޑިމޮކްރަސީ ހިމާޔަތް ކުރުމަށް މުހިންމު ގާނޫނެއް ކަމާއި ޖުލައި 13 ގައި ނެރުނު ހުކުމުގައި މިފަދަ ގާނޫނެއް ތަންފީޒުކުރަން ޖެހޭ ކަން ކަނޑައަޅާފައިވާކަން ހުކުމުގައި ފާހަގަކުރި އެވެ.

އެންޓި ޑިފެކްޝަން ގާނޫނަކީ ގާނޫނުއަސާސީއާ ތައާރަޒްވާ ކަމަށް މައްސަލަ ހުށަހެޅި ފަރާތުން ބުނާއިރު، މިފަދަ ގާނޫނެއް ނެތުމަކީ ރައްޔިތުންގެ ސިޔާދަތަށް ނުރައްކާވެ، ސިޔާސީ ނުފޫޒު އޮވެ، މެމްބަރުންގެ ޒާތީ މަސްލަހަތާއި ސިޔާދަތު ހިމާޔަތް ކުރުމަށް ލިބޭނެ ކަމެއް ކަމަށް ވެސް ހުކުމުގައިވެ އެވެ.

ގާނޫނުއަސާސީއާ އެއްގޮތަށް ފާސްކޮށްފައި އޮތްކަން އެނގޭ

މި މައްސަލައިގައި އިދިކޮޅު މެމްބަރުންގެ ވަކީލުން މީގެކުރިން ފާހަގަކުރެއްވި އެއް ނުކުތާއަކީ ގާނޫނުއަސާސީގައި މަޖިލީހުގެ މެމްބަރު ކަމުން ވަކިވުމުގެ ޝަރުތުތައް ބަޔާންކޮށްފައި އޮއްވާ އިތުރު ހާލަތްތަކެއް ގާނޫނަކުން ނުގެނެވޭނެ ކަމަށް ބުނާ ބުނުމެވެ. އެކަމަކު ހުކުމުގައި ބުނެފައިވަނީ އެހެން ހާލަތްތައް އުފެއްދުމަކަށް ގާނޫނުއަސާސީ މަނާ ނުކުރާ ކަމަށެވެ.

ގާނޫނުގައި މާޒީއަށް ރުޖޫއަވެވޭ ގޮތަށް ގާނޫނު ފާސްކޮށްފައި އޮތުމުން އެކަމުގެ ކަންބޮޑުވުން ވެސް އިދިކޮޅު މެމްބަރުންގެ ވަކީލުން ފާހަގަކުރެއްވި އެވެ. އެކަމަކު ސުޕްރީމް ކޯޓުގެ ހުކުމުގައި ވަނީ ޖިނާއީ މައްސަލަތަކުގައި ފިޔަވައި އެހެން ކަންކަމުގައި މާޒީއަށް ރުޖޫއަވެވޭ ގޮތަށް ގާނޫނުތައް ފާސްކުރެވޭނެ ކަމަށެވެ. އަދި މިއީ ރަނގަޅު މަސްލަހަތެއް އޮތް، ރައްޔިތުންނަށް ކޮންމެހެން ބޭނުންވާ ކަމެއް ކަމަށް ހުކުމުގައިވެ އެވެ.

މާޒީއަށް ރުޖޫއަވާ ގޮތަށް ގާނޫނު ފާސްކުރުމަކީ ރާއްޖޭގެ އަދުލު ނިޒާމް ދަންނަ ކަމެއް ކަމަށާއި މާޒީއަށް ރުޖޫއަކޮށް ގާނޫނުތައް ފާސްކުރުން ބައިނަލްއަގްވާމީ ހައްގުތަކާ ބެހޭ މުއާހަދާތަކާއި އަހުދުތަކުގައި ވެސް މަނާ ކުރަނީ ގާނޫނުތައް އަމާޒުވާ ބަޔަކަށް ގޯސް މަސްލަހަތެއް އޮންނަ ނަމަ ކަމަށް ހުކުމުގައިވެ އެވެ.

ގާނޫނު ފާސްކުރުން ސައްހަވާނެ

ސުޕްރީމް ކޯޓުން ކުރި ހުކުމުގައި ބުނީ އެންޓި ޑިފެކްޝަން ގާނޫނު މަޖިލީހުން ފާސްކުރީ އެފަދަ ގާނޫނެއް ފާސްކުރަން ބޭނުންވާ އަދަދު ހަމަނުވެ ކަމަށެވެ. އަދި އެކަމުގައި ދައުލަތުން ދިން މައުލޫމާތުތަކާއި ދެއްކި ވާހަކަތަކުންނާއި ދެއްކި ހުއްޖަތްތަކުގެ ސަބަބުން ގާނޫނު ސައްހަ ކަމަށް ހުކުމުގައިވެ އެވެ.

އެންޓި ޑިފެކްޝަން ގާނޫނަކީ އެއަށް އަމަލުކުރުމުގެ އިހްތިޔާރު އޮތް ގާނޫނަކަށް ނުވާއިރު، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންތަކަށް ފިޔަވަޅުތަކެއް އެޅޭނެ އިޖުރާއަތް އެ ގާނޫނުގައިވާތީ އެ ގާނޫނު ފާސްކުރަން ޖެހޭނީ މަޖިލީހުގެ ދެބައިކުޅަ އެއްބަޔަށްވުރެ ގިނަ މެމްބަރުން ތިއްބަވައިގެން ކަމަށް ހުކުމުގައިވެ އެވެ.

ނަމަވެސް އެ އަދަދު ހަމަނުކުރެވުނު ސަބަބުތައް ދައުލަތުން ހާމަކޮށްދިން ކަން ހުކުމުގައިވެ އެވެ. މަޖިލީހުގެ ގިނަ މެންބަރުންތަކެއް މަގުބޫލު އުޒުރެއް ނެތި މަޖިލީހަށް ހާޒިރުނުވާތީ ގާނޫނުތައް ފާސްކުރުން މަޑުޖެހި މަޖިލިސް ހުއްޓުމަކަށް އައިސްފައިވާކަން އެކަން ލިޔުންތަކުން އެނގޭ ކަމަށް ހުކުމުގައި ފާހަގަކޮށްފައިވެ އެވެ.

އެގޮތުން މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާތަކަށް އެއްވެސް އުޒުރެއް ނެތި ހާޒިރު ނުވާއިރު، މެމްބަރުން ކޮމިޓީތަކުގައި ބައިވެރިވެވަޑައިގެންފައިވާ ކަން އެނގޭ ކަމަށް ވެސް ހުކުމުގައިވެ އެވެ. އަދި މެމްބަރުން ޖަލްސާގައި ބައިވެރިވެވަޑައިގެން ވޯޓު ދެއްވުމަކީ ގާނޫނުއަސާސީގައި ބުނާ ކަމަށް ހުކުމުގައިވެ އެވެ.

ބޭރުގެ ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލިސްތައް ހުއްޓި، ދައުލަތް ހިންގުމަށް ދަތިވާނަމަ އެކަމަށް ސިޔާސީ ހައްލެއް ގެނައުމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅާފައިވާ ކަމަށާއި ބައެއް ގައުމުތަކުގައި މަޖިލިސް އުވާލައި އާ އިންތިހާބެއް އިއުލާންކުރުމުގެ ބާރު ވެސް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަށް ލިބޭ ކަމަށް ހުކުމްގައި ބަޔާންކުރި އެވެ.

ޑިމޮކްރަޓިކް މުޖުތަމައުތަކުގައި އެއްވެސް ސަބަބެއް ނެތި ޖަލްސާތަކަށް ހާޒިރުނުވެ ގާނޫނު ހެދުމަށް ހުރަސް އަޅާ މެންބަރުންނާ މެދު ފިޔަވަޅު އެޅުމުގެ އުސޫލު އޮންނަ ކަމަށާއި އެފަދަ އުސޫލުތައް އެކުލަވާލުމަކީ މަޖިލީހުގެ ޒިންމާއަކަށްވާއިރު މަޖިލިސް ހުއްޓިފައި އޮތްއިރު ވެސް އެފަދަ އުސޫލެއް މިހާތަނަށް އެކުލަވާލާފައިނުވާ ކަން ވެސް ހުކުމުގައި ފާހަގަކޮށްފައިވެ އެވެ.

ސުޕްރީމް ކޯޓުގެ ހުކުމުން ވެސް އެއީ ކުރަންޖެހިފައިވާ ކަމެއް ކަނޑައަޅާފައި ވަނިކޮށް، އެފަދަ ގާނޫނެއް ގެނައުމަށް މެންބަރުންތަކެއް ގަސްދުގައި ހުރަސް އަޅާފައިވާކަން ފާހަގަ ކުރެވޭ ކަމަށާއި އެހެންވެ، ގާނޫނުގައި ދުސްތޫރީ ޝަރުތުތައް ހަމަނުވާ ކަމަށް ބެލެވެން ނެތް ކަމަށް ހުކުމުގައިވެ އެވެ.

އެންޓި ޑިފެކްޝަން ގާނޫނު ބާތިލް ކުރަން ހުށަހެޅި މައްސަލަ ބިނާކޮށްފައި ވަނީ ރައްޔިތުން އެ މައްޗަށް އަމަލު ކުރުން ލާޒިމްވާ ކަންކަން މަޖިލީހުން ފާސްކުރަން ބޭނުންވާ ކޯރަމް ކަމަށް ވާ 43 މެމްބަރުން ހާޒިރުވެ ނެތީސް އެ ގާނޫނު ފާސްކުރަން ވޯޓަށް އަހާފައި ވާތީ އެވެ. އެހެންވެ ތިން މެމްބަރުން ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި އެ ގާނޫނަށް ވޯޓަށް އެހީ ގާނޫނުއަސާސީއާ ޚިލާފަށެވެ. ނަމަވެސް ކޯޓުން ހުކުމް ކުރީ ބިލް ފާސްކުރި އިރު ގާނޫނުގައި ބުނާ އަދަދަށް މެންބަރުން މަޖިލީހަށް ހާޒިރުވެ ނެތް ކަމަށް އެއީ ޟަރޫރީ ހާލަތެއް ދިމާވެގެން އަމަލުކޮށްފައިވާ ގޮތެއް ކަމަށެވެ.

އެންޓި ޑިފެކްޝަން ގާނޫނުގައި ބުނެފައި ވަނީ މިދިޔަ އަހަރުގެ ޖުލައި 13 އިން ފެށިގެން އޭގައި ބުނާ ހާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެ ނަމަ، އެކަން މަޖިލީހަށް އަންގާފައިވާ މެމްބަރުންގެ މައްޗަށް އެ އުސޫލުތައް ހިނގާނެ ކަމަށެވެ. އެ ބުނާ ހާލަތްތަކަކީ މަޖިލީހުގެ މެމްބަރަކު، ޕާޓީގެ ޓިކެޓުގައި އިންތިހާބުވުމަށް ފަހު، ޕާޓީން އަމިއްލަ އަށް ވަކިވުން، ވަކިކުރުން އަދި އެހެން ޕާޓީއަކާ ގުޅިއްޖެ ނަމަ، ގޮނޑި ގެއްލޭނެ ކަމަށް ބުނާ ހާލަތެވެ.