ހައި ކޯޓުގެ ހުކުމުން ކެޕްޓަނުންނަށް ބިރުވެރި މެސެޖެއް

ރާއްޖޭގައި މަސްތުވާތަކެތީގެ ކުށްތަކަކީ ބޮޑެތި އަދަބުތަކެއް ކަނޑައަޅާފައިވާ އަދި ފަސޭހައިން ސާބިތު ކުރެވޭ މިންގަނޑަކުން އޮންނަ ކަމެކެވެ. މިއީ ދުނިޔޭގެ އެހެން ގައުމުތަކުގައި ވެސް އެކަން އޮންނަ ގޮތެވެ. ބޭނުމަކީ އެ ކުށުގެ ސަބަބުން މުޖްތަމައު އަށް ލިބެމުންދާ ގެއްލުންތަކުން ސަލާމަތް ކުރުމެވެ. އެފަދަ މައްސަލަތަކުގައި ގާނޫނީ ގޮޅިއަށް ފަސޭހައިން ފެތޭ ގޮތަށް އޮންނާތީ އެކަން ކުރަނީ އެހެން ބަޔަކު ނިވާފަތްގަނޑަކަށް ބޭނުންކޮށްގެންނެވެ. އެގޮތުން ފުރާ މީހުން ހަވާލުކުރާ ޕާރްސަލްތަކާއި ފޮށިގަނޑުތަކުގައި މަސްތުވާތަކެތި ފޮނުވުމަކީ އޭގެ އެއް އުކުޅެވެ.

ނޭނގުމެއްގެ ތެރޭގައި ތިބި އާންމުން ބޭނުންކޮށްގެން ހިންގާ މުއާމަލާތްތައް މަދެއް ނޫނެވެ. އެހެންކަމުން އެކަން ކަމަށް ސަމާލުވުމަށް ކަމާ ބެހޭ އިދާރާތަކުން އަބަދުވެސް އިލްތިމާސް ކުރެ އެވެ. އެކަމަކު އާންމުންގެ މެދުގައި ހޭލުންތެރިކަން ކުޑަކަމުން އެ މަޅިތަކުގައި ބައެއް މީހުން ޖެހެ އެވެ. މިފަހަރު ކަނޑު ބޯޓުތަކުގެ ކެޕްޓަނުން ވެސް މިއޮތީ އެ ނުރައްކަލުގަ އެވެ. ޚާއްސަކޮށް، ބޭރު ދަތުރުކުރާ ކަނޑު އުޅަނދުތަކުންނެވެ. ބޯޓަށް އަރުވާ މުދަލާ މެދު ކެޕްޓަނުން ސަމާލުވާން އެބަ ޖެހެ އެވެ. އެހެންނޫނީ ކެޕްޓަނުން ވެސް ގާނޫނީ ގޮޅިއަކަށް ފެތުމުގެ ފުރުސަތު ބޮޑެވެ.

މަސްތުވާތަކެތީގެ މައްސަލައެއްގައި ހައި ކޯޓުން މިދިޔަ މަހު ކަނޑައަޅާފައިވަނީ ކަނޑު ބޯޓުތަކުން ފެންނަ މަސްތުވާތަކެއްޗާ މެދު އެ ބޯޓުތަކުގެ ކެޕްޓަނުން ޒިންމާ އުފުލަން ޖެހޭނެ ކަމަށެވެ. ރާއްޖެއަކީ ކަނޑު ދަތުރުފަތުރު ވަރަށް ބޮޑަށް ފުޅާވެފައިވާ ތަނެކެވެ. ރާއްޖެއަށް މަސްތުވާތަކެތި އެތެރެ ކުރުމުގަ އާއި ރާއްޖޭގެ އެެއް ރަށުން އަނެއް ރަށަށް މަސްތުވާތަކެތި ގެންދިއުމުގައި ވެސް އެންމެ ގިނައިން ބޭނުންކުރަނީ ކަނޑު މަގެވެ. އެހެންވެ، މިއީ އެފަދަ އުޅަނދުތަކުގެ ކެޕްޓަނުން ވަރަށް ބޮޑަށް ސަމާލުވާން ޖެހޭ ކަމެކެވެ.

ހައި ކޯޓުގެ އެ ހުކުމްގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ ގޮތުން ބޯޓެއްގެ ކޮންމެ ތަނަކުން ވިޔަސް މަސްތުވާ އެއްޗެއް ފެނިއްޖެ ނަމަ، އެހެން ގޮތަކަށް ސާބިތުނުވާހާ ހިނދަކު އޭގެ ޒިންމާ އުފުލަން ޖެހޭނީ ބޯޓުގެ ކެޕްޓަނެވެ. އެ މަސްތުވާ އެއްޗެއް ފެނުނީ އެހެން މީހަކަށް އެފަދަ އެއްޗެއް ބޭއްވުމުގެ ފުރުސަތު އޮތް ތަނަކުން ކަމަށް ވިޔަސް އޭގެ ޒިންމާ ބޯޓުގެ ކެޕްޓަން ނަގަން ޖެހޭނެ ކަމަށް އެ ހުކުމުގައިވެ އެވެ.

"މެނިފެސްޓް ނުކޮށް ބޯޓަށް އަރުވާ މުދާތައް ބޯޓުގެ ކޮންމެ ތަނެއްގައި ހުއްޓަސް އެ އެއްޗެއް ފެނިއްޖެ ނަމަ، އެ އެއްޗެއް ބޯޓަށް އެރުވީ ކިހިނެއް، ކޮން ގޮތަކުން، ކާކުކަން ޝަރީއަތަށް ސާބިތުކޮށް ނުދެވޭ ހާލަތުގައި އަދި އެ އެއްޗެއްގެ ޒިންމާ ވަކި ފަރާތަކުން ނުނަގާހާ ހިނދު ބޯޓުގެ ވީލްހައުސް ތެރެއިންނާއި ބޯޓުގެ އެހެނިހެން ތަންތަނުން ފެންނަ ތަކެތީގެ ޒިންމާ ނަގަން ޖެހޭނެ ފަރާތަކީ ބޯޓުގެ ކެޕްޓަން" ކަމަށް ތިން ފަނޑިޔާރުންގެ އިއްތިފާގުން ކުރެއްވި ހުކުމުގައިވެ އެވެ.

މިސާލަކަށް ބޯޓުގެ ބަދިގެއަކީ ބޯޓުން ދަތުރުކުރާ މީހުންނާއި ބޯޓުގެ ފަޅުވެރިން ވެސް ބޭނުން ކުރާނެ އާންމު ތަނެކެވެ. އެހެންވެ، އެތަނުގައި ކޮންމެ ފަދަ އެއްޗެއް ބޭއްވުމުގެ ފުރުސަތު ވެސް އެތަނަށް ވަންނަ އެހެން މީހުންނަށް އޮންނާނެ އެވެ. އެކަމަކު އެތަނުން މަސްތުވާ އެއްޗެއް ފެނިއްޖެ ނަމަ އެހެން ގޮތަކަށް ސާބިތުނުވާހާ ހިނދަކު (އެއީ ކާކު ބޭއްވި އެއްޗެއް ކަން ސާބިތުކޮށް ނުދެވޭ ނަމަ ނުވަތަ އޭގެ ޒިންމާ އެހެން މީހަކު ނުއުފުލާ ނަމަ) އެކުށުގެ ޒިންމާ ކެޕްޓަން އުފުލަން ޖެހޭނެ ނުވަތަ އެކަމަށް އޭނާ ޖަވާބުދާރީ ވާން ޖެހޭނެ އެވެ.

ހުކުމުގައި އެގޮތަށް ކަނޑައެޅި ސަބަބަކީ ބޯޓަށް އަރުވާ އަދި ބާލާ މުދަލުގެ މައުލޫމާތު ބެލެހެއްޓުމަކީ ކެޕްޓަންގެ ޒިންމާއެއް ކަމަށް ވުމެވެ. މިއީ ބައިނަލްއަގްވާމީ މިންގަނޑެއް ކަމަށާއި އޭގެ ބޭނުމަކީ ކަނޑު އުޅަނދުތަކުގައި މަނާ ތަކެތި އެއް ގައުމުން އަނެއް ގައުމަށް ގެންދިއުމުގެ ފުރުސަތު ނުދިނުން ކަމަށް ހުކުމުގައި ބުނެފައިވެ އެވެ.

އެކަމަކު ހުކުމުގައިވާ ގޮތުން އެ އުސޫލުން އިސްތިސްނާވާ ދެ ހާލަތެއް އޮވެ އެވެ. އެއީ ކޮންޓެއިނަރު ފަދަ ތަކެތީގައި ބަންދުކޮށްގެން އެއް ތަނުން އަނެއް ތަނަށް މުދާ ގެންދާއިރު އޭގެ ތެރެއިން މަސްތުވާއެއްޗެއް ފެންނަ ހާލަތްތަކެވެ. އެ ހާލަތުގައި ކެޕްޓަން އޭގެ ޒިންމާ އުފުލާކަށް ނުޖެހޭނެ އެވެ. އޭގެ ސަބަބެއް ކަމަށް ހުކުމުގައި ބުނަނީ ކޮންޓެއިނަރަށް މުދާ ބަރުކޮށް، ބަންދުކުރަނީ ކަމާ ބެހޭ އިދާރާތަކުން އެ ތަކެތި ބަލައި ފާސްކުރުމަށް ފަހު އެ ފަރާތްތަކުގެ ހާޒިރުގައި ކަމަށް ވުމެވެ.

ދެވަނަ ހާލަތަކީ އަރުވާ މުދާ މެނިފެސްޓް ކޮށްފައި (މުދަލުގެ ރެކޯޑް ބަލަހައްޓާފައި) އޮތުމެވެ. އެ ހާލަތުގައި ވެސް އެ މުދަލަކުން މަނާ އެއްޗެއް ފެނުނަސް ކެޕްޓަން އެ ޒިންމާއިން ބަރީއަވާނެ ކަމަށް ހުކުމުގައިވެ އެވެ. އެހެންވެ، މިކަންކަމަށް ސަމާލުވެ، މި ކަންކަން ފުރިހަމަ ކުރުމަކީ ކެޕްޓަނުން ކުރުން މުހިންމު ކަމެކެވެ.

ރާއްޖޭގައި މަސްތުވާތަކެތި ގެންގުޅުން ނުވަތަ އެތެރެކުރުމުގެ މައްސަލަތައް ސާބިތު ކުރުމުގައި ބަލަނީ އެހެން ގޮތަކަށް ސާބިތުނުވާހާ ހިނދަކު، މަސްތުވާ އެއްޗެއް ފެންނަ ތަނުގެ ނުވަތަ މަސްތުވާ އެއްޗެއް ފެންނަ އެތީގެ ފުރިހަމަ ކޮންޓްރޯލް (ހިޔާޒަތު) އޮތް މީހާ އެ ޒިންމާ އުފުލާ ގޮތަށެވެ. މިސާލަކަށް ކޮޓަރިއަކުން މަސްތުވާ އެއްޗެއް ފެނިއްޖެ ނަމަ އެތަން ބޭނުންކުރާ މީހާ އޭގެ ޒިންމާ އުފުލުމެވެ. އެކަމަކު ވަކި ޝަރުތުތަކެއް ފުރިހަމަވާން ޖެހެ އެވެ.

އެގޮތުން، އެ ކޮޓަރިއަކީ އޭނާ އެކަނި ބޭނުންކުރާ ތަނަކަށް ނުވަތަ އެހެން މީހަކަށް ވަނުމުގެ ފުރުސަތު ނެތް ތަނަކަށް ވާން ޖެހެ އެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި އެއީ އެހެން މީހުން ވެސް ވަދެ ނިކުމެ ހަދާ ތަނެއް ނަމަ ނުވަތަ އެއީ އާންމުކޮށް ކޮންމެ މީހަކަށް ވެސް ވަދެވޭ ފަދަ ގޮތަކަށް ހުރި ތަނެއް ނަމަ (އިތުރު ހެއްކެއް ނެތީސް)، އެތަނުން ފެންނަ މަސްތުވާ އެއްޗެއްގެ ޒިންމާ އެތަން އާންމުކޮށް ބޭނުންކުރާ މީހާ ނަގާކަށް ނުޖެހެ އެވެ. އޭގެ ސަބަބަކީ އެހެން ބަޔަކު ވަދެ ނިކުމެ ހަދާ ނުވަތަ ބޭނުންކުރާ ތަނަކުން ފެންނަ މަސްތުވާ އެއްޗަކީ އެހެން މީހަކު އެތަނުގައި ބޭއްވި އެއްޗެއް ކަމަށް ވުމުގެ އިހްތިމާލު (ޕޮސިބިލިޓީ) އޮންނާނެތީ އެވެ.

މީގެ ކުރިން ކަނޑު ބޯޓުތަކުން މަސްތުވާތަކެތި ފެންނަ މައްސަލަތަކުގައި ވެސް އަމަލު ކުރަމުން ދިޔައީ އެ މަސްތުވާ އެއްޗެއް ފެނުނީ ބޯޓެއްގެ އާންމު ތަނަކުން ކަމަށް ނުވަތަ ބޯޓުގައި ހުރި މުދަލެއްގެ ތެރެއިން ކަމަށްވާ ނަމަ އެއާ ހަވާލުވާން އަންނަނީ ކާކުތޯ ބެލުމަށް ފާރަލައި، އެ މީހަކު އެއާ ހަވާލުވުމުން ހައްޔަރުކުރާ ގޮތަށެވެ. މީހަކު އެއާ ހަވާލުވާން ނާންނަ ނަމަ ޒިންމާ އުފުލަން ޖެހޭ މީހަކު ނެތުނީ އެވެ.

މިއީ މަސްތުވާތަކެއްޗާ ބެހޭ ގާނޫނާއި މަސްތުވާތަކެތި ގެންގުޅުން ސާބިތު ކުރުމާ ގުޅޭ ގޮތުން ސުޕްރީމް ކޯޓުން ނިންމާފައިވާ ނިންމެވުންތަކުގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ މިންގަނޑެވެ. އެކަމަކު ހައި ކޯޓުގެ މި ހުކުމާ އެކު އެ މިންގަނޑު މިވަނީ ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ފުޅާވެފަ އެވެ.

މަސްތުވާތަކެތި ގެންގުޅުމުގެ ކުށަކީ މުތުލަގު މަސްއޫލިއްޔަތު (ސްޓްރިކްޓް ލައެބިލިޓީ) އުފުލަން ޖެހޭ ބާވަތުގެ ކުށަކަށް ވާތީ ޖިނާއީ ދައުވާ ސާބިތުކުރާ އާންމު އެހެން އުސޫލާ ތަފާތުވެ އެވެ. މި ބާވަތުގެ ކުށްތަކުގައި ދައުވާ ސާބިތުކޮށް ދިނުމުގައި ދައުލަތުން އުފުލަން ޖެހޭ ބުރަ ކުޑަވާނެ އެވެ. އެހެންވެ، މިސާލަކަށް ބޯޓަކުން ވެރި ފަރާތެއް ނެތް މަސްތުވާ އެއްޗެއް ފެނިއްޖެ ނަމަ ދައުލަތުން ކޯޓުގައި ސާބިތުކޮށް ދޭން ޖެހޭނީ އެ ބޯޓުން ވެރި ފަރާތެއް ނެތް މަސްތުވާ އެއްޗެއް ފެނުނު ކަން އެކަންޏެވެ.

އެއީ ކިހިނެއް، ކޮން ގޮތަކުން، ކާކު އެރުވި އެއްޗެއް ކަން ސާބިތުކޮށް ދިނުމުގެ ބުރަ އެ ހިސާބުން އުފުލަން ޖެހޭނީ ކެޕްޓަނެވެ. ކެޕްޓަނަށް އެކަން ސާބިތުކޮށް ނުދެވިއްޖެ ނަމަ ނުވަތަ އޭގެ ޒިންމާ އެހެން މީހަކު ނުއުފުލައިފި ނަމަ ޖަލުގެ ބޮޑު ހުކުމަކާ އެކު ބޮޑު ޖޫރިމަނާއެއް ކެޕްޓަނަށް އައުން އެކަށީގެންވެ އެވެ.

ހައި ކޯޓުން ނިންމި އެ މައްސަލާގައި ވެސް ކަން ހިނގީ އެގޮތަށެވެ. އިންޑިއާ އިން ފުރައިގެން ރާއްޖެ އައި އެ ބޯޓު ކަސްޓަމްސް އިން ފާސްކުރަމުން ދަނިކޮށް މަސްތުވާތަކެތި ފެނުނީ ބޯޓުގެ ވީލްހައުސް ތެރެއިންނާއި ދިރުނބާކޮޅުގައި އޮތް ގޯންޏަކުންނެވެ. އެ ދެ ތަނަކީ ވެސް ބޯޓުގެ އެހެން ފަޅުވެރިން ވެސް ބޭނުންކުރާ ތަނެކެވެ. އެކަމަކު އެ މަސްތުވާ އެއްޗެއްސަކީ ކިހިނެއް، ކާކު، ކޮން އިރަކު، ނުވަތަ ކޮން ގޮތަކުން އެތަނުގައި ބޭއްވި އެއްޗެއް ކަން ކެޕްޓަނަށް ސާބިތުކޮށް ނުދެވުމުން އޭނާ ކުށްވެރިވީ އެވެ.

ރާއްޖެ އަށް މަނާ ތަކެތި އެތެރެކުރުން ހުއްޓުވުމުގެ ޒިންމާ އޮންނަ ކަސްޓަމްސް ސާވިސް އިން ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި ހައި ކޯޓުގެ އެ ނިންމުމަކީ މަނާ ތަކެތި ރާއްޖެ އަށް އެތެރެކުރުން ހުއްޓުވަން އެޅުނު ވަރަށް ބޮޑު ފިޔަވަޅެކެވެ. ގޮތް ނޭނގޭ ގޮތަށް ބޯޓުތަކުގައި މަނާ ތަކެތި އެތެރެ ކުރުމުން ކެޕްޓަން ޒިންމާ އުފުލަން ޖެހުމަކީ ބައިނަލްއަގްވާމީ އުސޫލެއް ކަމަށް ކަސްޓަމްސް އިން ވެސް ދެކެ އެވެ.

"މަސްތުވާތަކެތި އެކަންޏެއް ނޫން، މަނާ އެހެން ތަކެތި ވެސް އެބަ އެތެރެކުރޭ ބޯޓުތަކުގައި ޒިންމާ ނަގާނެ މީހަކު ނެތި، ގޮތް ނޭނގޭ ގޮތަށް. އަޅުގަނޑުމެން ވަރަށް މަސައްކަތް ކުރަން ކެޕްޓަނުން އެކަން ކަމަށް ޒިންމާ ކުރުވަން. އެކަމަކު އަޅުގަނޑުމެން އެކަންކަން މި ދޫކޮށްލަނީ ޝަރުއީ މަރުހަލާ އަށް. ކޯޓުގެ މި ނިންމުމަކީ ވަރަށް މުހިންމު ނިންމުމެއް ކަމަށް އަޅުގަނޑުމެން ދެކެނީ،" ކޮމިޝަނާ ޖެނެރަލް އޮފް ކަސްޓަމްސް އިބްރާހިމް ޝަރީފް ވިދާޅުވި އެވެ.

މަސްތުވާތަކެތީގެ ކުށަށް ދުނިޔޭގެ އެހެން ގައުމުތަކުގައި ވެސް ހަރުކަށި އުސޫލުތަކެއް އޮވެ އެވެ. ކުށް ނުކުރާ ބަޔަކު ގާނޫނީ ގޮޅިއަކަށް ފެތުމުގެ ފުރުސަތު ވެސް ބޮޑެވެ. އެކަމަކު ގަބޫލުކުރަން ޖެހޭ ހަގީގަތަކީ އެފަދަ އުސޫލުތައް އަންނަން މިޖެހެނީ އެ ކުށުގެ ނުރައްކާތެރިކަން ބޮޑުވުމާއި އެ ވަބާ ފުޅާވެފައިވާ މިންވަރަށް ބަލައި، އެކަންކަން ހުއްޓުވުމެވެ. އެހެންވެ ބަލަންވީ އެކަންކަމާ މެދު ހޭލުންތެރިވެ، ގާނޫނީ ގޮޅިއަކަށް ނުފެތޭނެ ގޮތެއް ހެދުމަށެވެ. ކަނޑު އުޅަނދުތަކުގެ ކެޕްޓަނުން ވެސް ކުރަންވީ ކަމަކީ އެއީ އެވެ.

ކަނޑު އުޅަނދަށް މުދާ އަރުވާއިރު މުދާ އަރުވަނީ ކާކު ކަން ބަލައި، އެކަމުގެ ރެކޯޑްތައް ބަލަހައްޓަން އެބަ ޖެހެ އެވެ. އަދި އުޅަނދަށް އަރާ އަދި ފައިބާ މީހުން މަނާ އެއްޗެއް ނުގެންގުޅޭ ކަން އަދި އުޅަނދުގެ އެއްވެސް ތަނެއްގައި މަނާ އެއްޗެއް ނެތް ކަން، ފުރުމުގެ ކުރިން ކެޕްޓަނުން ކަށަވަރު ކުރަން އެބަ ޖެހެ އެވެ. ހައި ކޯޓުގެ ހުކުމާ އެކު ކެޕްޓަނުންނަށް އޮތް ޒިންމާ މިވަނީ ބޮޑުވެފަ އެވެ.