އެއްވެ އުޅުމަށް ހުރަސްއެޅި ގާނޫނު މިހާރު "އޯކޭ"؟

އެއްވެ އުޅުމުގެ ހައްގު ބޭނުންކޮށްގެން ސަރުކާރު ޖަވާބުދާރީކުރުވުމަކީ، ނުވަތަ ވަކި ކަމެއް ސަރުކާރާއި އާންމުންގެ ސަމާލުކަމަށް ގެންނަން އުޅުމަކީ ކުށެއް ހެއްޔެވެ؟ ކުރިއާލައި، ދައުލަތުގެ އެއްވެސް ފަރާތަކަށް އެންގުމަކާ ނުލައި، އެއްވެއުޅުމުގެ ހައްގު ގާނޫނުއަސާސީން ދީފައި އޮތީ، އެއީ ކުށަކަށް ނުވާތީ އެވެ. އެކަމަކު މިއީ އާ ގާނޫނުއަސާސީއަށް ފަހު އުފެދުނު ކޮންމެ ސަަރުކާރަކަށް ވެސް "ބިރުވެރިކަން" ގެނެސްދިން ހަައްގަކަށް ވި އެވެ. އެހެންކަމުން އެކި ގޮތްގޮތުން އެ ހަައްގަށް ހުރަސްއެޅި އެވެ.

އެއްވެ އުޅުމުގެ ހައްގު އެންމެ ބޮޑަށް ހަނިކުރީ ކުރީގެ ރައީސް އަބްދުﷲ ޔާމީންގެ ވެރިކަމުގަ އެވެ. ޔާމީންގެ ބާރު އޮތް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިހުން ގާނޫނަށް ގެނައި އިސްލާހާ ގުޅިގެން، އެއްވެގެން އަޑުއުފުލުން ހުއްޓުވި އެވެ. އެއީ ގާނޫނުއަސާސީއާ މުޅިން ހިލާފު ބަދަލެއް ކަމަށް ބުނެ، އޭރުގެ އިދިކޮޅު އަދި މިހާރު ސަރުކާރުގައި ތިއްބެވި ބޭފުޅުންގެ ނުރުހުން ފާޅުކުރެއްވި އެވެ.

އޭރުގެ އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކުން ރައްޔިތުންނަށް ވިސްނައިދެމުން ގެންދިޔައީ "އެ ގާނޫނަށް ކޮންމެހެން ތަބާވާން ވެސް ނުޖެހޭނެ" ކަމަށް ބުނެ އެވެ. އެހެންވެ ބަންދުކޮށްފާނެ ކަމުގެ ބިރާ އެކު ވެސް އެއްވުންތައް ރޭވި އެވެ. ބައެއް އެއްވުންތައް ބާއްވަން މަސައްކަތްކޮށް، މަގުތަކަށް ނުކުތެވެ. ޕެޕަ ސްޕްރޭ އާއި ކަރުނަ ގޭހާ ކުރިމަތިލި އެވެ.

ސަރުކާރާ ދެކޮޅަށް އަޑުއުފުލން އެއްވި މީހުންނާ މެދު ފުލުހުން އޭރު އަމަލުކުރީ ވެސް ވަރަށް އަނިޔާވެރިކޮށެވެ. މި ސަރުކާރު ވެރިކަމަށް އައީ އެ ހުރިހާ ކަމެއް ބަދަލުކުރާނެ ކަމުގެ ވައުދާ އެކު އެވެ. އެއްވެ އުޅުމުގެ ފުރުސަތު ރައްޔިތުންނަށް ދޭނެ ކަމުގެ ޔަގީންކަމާ އެކުގަ އެވެ.

ނަމަވެސް މިހާރު ސަރުކާރުގެ ވިސްނުން ބަދަލުވެއްޖެ އެވެ. ހޯމް މިނިސްޓަރު އިމްރާން އަބްދުﷲ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިހުގެ ގައުމީ ސަލާމަތާއި ޚާރިޖީ ގުޅުންތަކާ ބެހޭ ކޮމިޓީގައި ވިދާޅުވީ ޔާމީން ސަރުކާރުން ގެނައި އިސްލާހު އެއްކޮށް އުވާލައިފި ނަމަ، މުޅި ނިޒާމަށް ބުރޫއަރާފާނެ ކަމަށެވެ.

އެކަމަކު ގާނޫނާއި ގަވާއިދުތަކުން ދެވެން އޮތް އެންމެ ފުޅާ މިނަކަށް ހިޔާލު ފާޅުކުރުމާއި އެއްވެ އުޅުމުގެ މިނިވަންކަން ރައްޔިތުންނަށް ކަށަވަރުކޮށް ދެއްވަން ބޭނުންވާ ކަމަށް ވިދާޅުވި އެވެ. އަދި ކުރީ ސަރުކާރުން ގާނޫނަށް ގެނައި ބަދަލު އުވާނުލުމަކީ، އޭނާ ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި، އެ ފުރުސަތު ހޯދައި ނުދިނުމެއް ނޫނެވެ.

އެއްވެ އުޅުމުގެ ގާނޫނަށް 2016 ގައި ގެނައި އިސްލާހުގައިވާ ގޮތުން ފުލުހުން ލިޔުމުން ދޭ ހުއްދައެއް ނެތި މާލޭގައި އެއްވެސް ބާވަތެއްގެ އެއްވުމެއް ނުވަތަ ހިނގާލުމެއް ނުވަތަ އުޅަނދު ބުރެއް ބޭއްވޭނީ ހޯމް މިނިސްޓްރީން ކަނޑައަޅާ އާންމުކޮށް އިއުލާންކޮށްފައިވާ ތަންތަނުގަ އެވެ. މި އިސްލާހާ އެކު އޭރުގެ ހޯމް މިނިސްޓްރީން އެއްވުންތަކަށް ހުޅުވާލީ ކާނިވާ ސަރަހައްދު އެކަންޏެވެ.

އެކަމަކު މިހާރުގެ އިދިކޮޅު ކޯލިޝަން ކަމަށް ވާ ޕީޕީއެމް/ޕީއެންސީގެ ބައެއް އެއްވުންތައް މާލޭގެ އެހެން ސަަރަހައްދުތަކުގައި ބާއްވަން ފުލުހުން ފުރުސަތު ދީފައި އެބަ ހުއްޓެވެ. ޕޮލިސް ކޮމިޝަނަރު މުހައްމަދު ހަމީދު (އެމްސީ ހަމީދު) އެ ކޮމިޓީގައި އެކަން ފާހަގަކުރެއްވި އެވެ. އެކަމަކު ގާނޫނު އޮތް ގޮތުން އެއީ ކޮންމެ ވަގުތަކު ވެސް ފުލުހުންނަށް ހުއްޓުވިދާނެ ކަމެކެވެ.

އެއްވެ އުޅުމަށް ހުރަސް އެޅޭ ގާނޫނުގެ ބައިތައް އުވާލަން ކާށިދޫ ދާއިރާގެ މެމްބަރު އަދި ޑީއާރުޕީގެ ލީޑަރު އަބްދުﷲ ޖާބިރު ހުށައެޅުއްވި އެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވީ އިމްރާން ދައްކަވާ ވާހަކައިގައި އެއްވެސް ބުރަދަނެއް ނެތް ކަމަށެވެ.

ޖާބިރު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި އެއްވެ އުޅުމުގެ ގާނޫނަށް އޭރު ގެނައި އިސްލާހަކީ މީހުން ހައްޔަރުކުރަން ޔާމީން "ހައްދަވާފައި" އޮތް އެއްޗެކެވެ. އެހެންވެ، އިމްރާން އެ އިސްލާހު ދިފާއުކުރައްވާ ގޮތަށް ވާހަކަ ދެއްކެވުމުން ހޯމް މިނިސްޓަރުގެ މަގާމުން އިސްތިއުފާ ދެއްވަން ޖެހިވަޑައިގަންނަވާނެ ކަމަށް ޖާބިރު ގަބޫލުކުރައްވަ އެވެ.

"ޑީއާރުޕީ ލީޑަރުގެ ހައިސިއްޔަތުން އަޅުގަނޑު މި ދަންނަވަނީ އެއްވެ އުޅެވެން ޖެހޭނެއޭ. ރައްޔިތުން އެއްވެ ނޫޅޭނެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ރަނގަޅަށް ކަންތައް ކުރާ ނަމަ. އެއްވެ އުޅެން ޖެހޭނީ އެ ހިސާބަށް ދިޔައިމަ. އެއްވެ އުޅުމަށް އެއްވެސް ހުރަހެއް އޮވެގެން ނުވާނެ،" ޖާބިރު ވިދާޅުވި އެވެ.

"އަޅުގަނޑަށް ހިތަށް އަރަނީ ފެބްރުއަރީ 7، 2012 ގައި އިމްރާން ކީއްވެހޭ އެއްވީ؟ ﷲ އަކްބަރު، ވެރިކަމުން ބާލަނީ. ލާދީނީ މީހުން ކިޔަމުން ދިޔަ ދުވަސް އަޅުގަނޑު ހިތުގައި އޮންނާނެ."

އެކަމަކު ކުރީގެ ޑިފެންސް މިނިސްޓަރު އަދި މަޖިލިހުގެ މަޑުއްވަރީ ދާއިރާގެ ޕީއެންސީ މެމްބަރު އާދަމް ޝަރީފް ވިދާޅުވީ އޭނާ ވެސް ހިމެނޭ ސަރުކާރުން އެ އިސްލާހު ގެނައީ ރައްޔިތުންގެ އާންމު މަސްލަހަތާއި އަމަންއަމާންކަން ވީހާވެސް ރަނގަޅަކަށް ބަލަހައްޓަން ކަމަށެވެ. އޭނާ ގަބޫލުކުރައްވާ ގޮތުގައި މާލެތެރެ އަމާން ކުރެވިފައި އޮތީ އެ ބަދަލުގެ ސަބަބުންނެވެ.

"އަޅުގަނޑު ގަބޫލުކުރަނީ އެ އިސްލާހުގެ ފައިދާތަކެއް ކުރި ކަމަށް. ކުރިއަށް އޮތް ތަނުގައި ވެސް މާލެ ތެރޭގައި ހަލަބޮލިކަމެއް ނެތި، މާލެއަކީ އަމާން ތަނެއްގެ ގޮތުގައި ބާއްވަން ބޭނުންވެއްޖެ ނަމަ، ވަކި އުސޫލުތަކެއް ހިފަހައްޓަން ޖެހޭނެ ކަމަށް އަޅުގަނޑުމެން ގަބޫލުކުރަން ޖެހެނީ. އަޅުގަނޑުމެން އިދިކޮޅުގައި ތިއްބަސް ވަކި ހުދޫދުތަކެއް ގަބޫލުކުރަން ޖެހޭނެ،" އާދަމް ޝަރީފް ވިދާޅުވި އެވެ.

އެއްވެ އުޅެން ކާނިވާ ސަރަހައްދު ކަނޑައަޅާފައި އޮތަސް، ޕީޕީއެމް/ޕީއެންސީގެ ގިނަ އެއްވުންތައް ބާއްވަމުން އަންނަނީ ޕީޕީއެމް އޮފީސް ދޮރުމަތީގަ އެވެ. މިހާތަނަށް ފުލުހުން ހުރަސް އެޅީ އެންމެ އެއްވުމަކަށެވެ. އެހެން އެއްވުންތަކަށް ފުލުހުން ފުރުސަތު ދިނެވެ.

"ގިނަ ސިޔާސީ ޕާޓީތައް އޮތީމަ، އެންމެ ތަނަކަށް އެއްވާ ގޮތަށް އޮތީމަ މައްސަލައަކަށް ވާނެ. އެއްވާ އެއްވުންތަކުގައި އާންމުންނަށް މަގު ބަންދު ނުވާނެ ގޮތަކަށް، އާންމުންނަށް ވެސް އުޅެވޭނެ ގޮތަކަށް ބޭއްވުމުގެ ފުރުސަތު އޮތީމަ ރަނގަޅު ކަމަށް ފެންނަނީ،" އާދަމް ޝަރީފް ވިދާޅުވި އެވެ.

އޭނާ ގަބޫލުކުރަައްވާ ގޮތުގައި އެއްވެ އުޅުމުގެ ގާނޫނަށް ގެނައި ބަދަލު، މިހާރު ސަރުކާރުގައި ތިއްބެވި ބޭފުޅުންނަށް ރަނގަޅުވުމަކީ ހެޔޮ ފާލެކެވެ. ޔާމީންގެ ސަރުކާރުން އެގޮތަށް ބަދަލު ގެނައީ ސިޔާސީ ވިސްނުމަކަށް ވުރެ، ރައްޔިތުންނަށް ވާނެ ފައިދާ އަށް ބަލާފައި ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިހުގެ މެޖޯރިޓީ ލީޑަރު އަދި މެދު ހެންވޭރު ދާއިރާގެ މެމްބަރު އަލީ އާޒިމް ނުސީދާ ގޮތެއްގައި ފުރަތަމަ ރައްދު ދެއްވީ އިމްރާނަށެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވީ ގައުމު ދެކެ ލޯބިވާ ނަމަ، ވެރިކަމުގައި ހުންނަ އިރާއި ފޭބީމަ ވެސް ވިސްނުން ބަދަލުވެގެން ނުވާނެ އެވެ. އެއްގޮތަކަށް ހިޔާލު ނުގެންގުޅެވޭ ނަމަ، އެއީ ވަރަށް "ބޮޑު އަޖައިބެއް" ކަމަށް ވެސް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ރައީސް އޮފީހާއި ފުލުހުންނާއި ސިފައިންގެ މައި އިދާރާ ހިމެނޭ ގޮތަށް އޮތް ގްރީން ޒޯނަށް އެއްވާން ފުރުސަތު ދިނުމަކީ އާޒިމް ގަބޫލުކުރައްވާ ކަމެއް ނޫނެވެ. އެކަމަކު އެއްވެ ނޫޅެވޭ ގޮތް ހެދުމަކީ އެއްވެސް ސަރުކާރަކަށް ވާނެ ކަމެއް ނޫން ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

"އަޅުގަނޑުމެންގެ ހިޔާލަކަށް ބަދަލެއް ނާދޭ، ކުރީގައި އޮތް ގޮތަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ވިސްނުން. އެއްވެ އުޅުމުގެ މިނިވަންކަން އޮންނަން ޖެހޭނެ. އެކަމަކު އޭގެ މާނައަކީ ބޭނުން ތަނަކަށް އެއްވެ އުޅުމެއް ނޫން. ހިޔާލު ފާޅުކުރުމުގެ މިނިވަން ކަން ވެސް އޮންނަން ޖެހޭނެ،" އާޒިމް ވިދާޅުވި އެވެ.

އޭނާ ގަބޫލުކުރައްވާ ގޮތުގައި އެއްވެ އުޅުމުގެ ގާނޫނަށް އަލުން އިސްލާހު ގެންނަ ކަމަށް ވާ ނަމަ، އެއްވެ އުޅުމަށް ކޮންމެވެސް ކަހަލަ ރަނގަޅު ފުރުސަތެއް ވެސް އޮންނަން ޖެހޭނެ އެވެ.

އެއްވެ އުޅުމުގެ ގާނޫނަށް ގެނައި އިސްލާހު އުވާލަން ޖާބިރު ހުށަހެޅުއްވި ބިލް ގައުމީ ސަލާމަތާއި ހާރިޖީ ގުޅުންތަކާ ބެހޭ ކޮމިޓީން އަންނަނީ ދިރާސާކުރަމުންނެވެ. ބެލެވޭ ގޮތުގައި މިހާރުގެ ގާނޫނުގެ ތެރެއަށް އާ ކަންތައްތަކެއް ހިމެނުން ގާތެވެ. އެކަމަކު ކުރީގެ ހުރިހާ ސަރުކާރުތަކެއްހެން، އެއްވެ އުޅުމުގެ މިނިވަންކަމަށް ހުރަސް އަޅަން އުޅުނު ސަގާފަތް މި ސަރުކާރުން ވެސް ނުގެންގުޅޭނެއެކޭ އަދި ބުނެވޭކަށް ނެތެވެ. އެކަން އެނގޭނީ ބޮޑު އެއްވުމެއް ރާވަން ބަޔަކު އުޅޭ ހިސާބުންނެވެ.